افغانستان با جمعیت نزدیک به چهل میلیون نفر و بازار گسترده‌ای که دارد از دیرباز مقصدی جذاب برای تجار و بازرگانان ایرانی بوده است. این کشور که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به آب‌های آزاد دسترسی ندارد، همواره به واردات از همسایگانش وابسته بوده است. با این حال شرایط سیاسی و اجتماعی ناپایدار آن بسیاری از برندها و شرکت‌های بین‌المللی را از ورود به بازار افغانستان باز داشته است.

در این میان ایران به عنوان یکی از همسایگان نزدیک نقش مهمی در تأمین نیازهای مختلف افغانستان ایفا کرده است. صادرات محصولات خوراکی، کشاورزی و صنعتی از ایران به این کشور با وجود تمامی چالش‌ها و موانع همچنان ادامه دارد.

برای تجار ایرانی که به دنبال گسترش بازارهای خود هستند، افغانستان ممکن است یک هدف پرچالش و حتی غیرممکن به نظر برسد اما با درک صحیح از بازار و آگاهی از راهکارهای مناسب می‌توان از فرصت‌های تجاری موجود بهره‌مند شد.

در این مقاله از پلتفرم صادرات زنجیره هوشمند صادرات به طور جامع صادرات به افغانستان را بررسی خواهیم کرد و درباره مزایا و معایب این مسیر تجاری با شما صحبت خواهیم کرد و راهنمای کاملی را برای شما تاجران ایرانی فراهم خواهیم کرد.

تعرفه‌ها و قوانین گمرکی افغانستان

با عضویت افغانستان در نهادهای بین‌المللی این کشور گام‌های مؤثری در بهبود تعرفه‌ها و زیرساخت‌های گمرکی خود برداشته است. در حال حاضر امکان سرمایه‌گذاری‌های خارجی و نظارت بر کاهش تعرفه‌ها، سبب تسهیل دسترسی این کشور به بازارهای جهانی شده است.

طبق قوانین گمرکی افغانستان، تعرفه‌های واردات برای مواد مختلف به گونه‌ای تنظیم شده است که به توسعه اقتصادی کشور کمک کند.

• ماشین‌آلات و کالاهای سرمایه‌ای: برای این دسته از کالاها، تعرفه گمرکی و مالیاتی وجود ندارد. این امر به منظور حمایت از سرمایه‌گذاری و تولید داخلی در افغانستان انجام می‌شود.
• مواد خام: صادرات مواد خام به افغانستان با تعرفه گمرکی یک درصد همراه است. این میزان تعرفه به منظور تسهیل در واردات مواد خام مورد نیاز صنایع داخلی تعیین شده است.
• مواد اولیه: برای صادرات مواد اولیه، تعرفه گمرکی دو و نیم درصد تعیین شده است. این تعرفه به منظور تأمین نیازهای تولیدی افغانستان و کاهش هزینه‌های تولید داخلی اعمال می‌شود.
• روغن‌های نباتی: صادرات روغن‌های نباتی به افغانستان مشمول تعرفه گمرکی سه و نیم درصد است. این تعرفه به منظور تنظیم بازار داخلی و جلوگیری از ورود بیش از حد این کالاها تعیین شده است.
• پوشاک و سنگ‌های قیمتی و زینتی: صادرات این دسته از کالاها دارای تعرفه گمرکی ۲۵ درصد است. این تعرفه به منظور حمایت از تولیدات داخلی و کنترل واردات کالاهای لوکس و با ارزش اعمال می‌شود.

این شرایط گمرکی فرصت‌های مناسبی را برای تجار بین‌المللی به ویژه تجار ایرانی فراهم کرده است تا با استفاده از تعرفه‌های پایین‌تر برای مواد خام و اولیه، واردات خود را افزایش داده و از بازار گسترده افغانستان بهره‌مند شوند. به این ترتیب با شناخت دقیق قوانین و تعرفه‌های گمرکی افغانستان می‌توان به طور هوشمندانه‌تر در این بازار فعالیت کرد و به سودآوری بیشتری دست پیدا کرد.

چالش‌های صادرات به افغانستان

صادرات به افغانستان همواره با چالش‌های متعددی روبرو بوده و در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ نیز این چالش‌ها همچنان وجود دارند. در ادامه به برخی از این چالش‌ها اشاره می‌کنیم:

• ناامنی و ناپایداری سیاسی: درگیری‌های داخلی و تسلط طالبان بر بخش‌هایی از افغانستان به طور مستقیم بر امنیت حمل و نقل کالا تأثیر می‌گذارد. این وضعیت باعث افزایش خطرات امنیتی و هزینه‌های بیمه برای تجار می‌شود و ممکن است مانع از ارسال به موقع کالاها شود.
• تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات گمرکی: دولت افغانستان ممکن است برای مقابله با بحران‌ها و ناپایداری‌ها، تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات گمرکی اعمال کند. این تغییرات می‌تواند شامل افزایش تعرفه‌ها، محدودیت‌های وارداتی و یا قوانین جدید برای حمل و نقل باشد که تجار را با مشکلات جدیدی مواجه می‌کند
• چالش‌های زیرساختی و تسهیلات مرزی : زیرساخت‌های حمل و نقل و تسهیلات مرزی در افغانستان هنوز به طور کامل توسعه نیافته‌اند. مشکلات زیرساختی مانند جاده‌های نامناسب و کمبود تسهیلات مرزی می‌تواند فرآیند صادرات و واردات را کند و پرهزینه کند.
• رقابت بین‌المللی و چالش‌های بازاری:  با وجود کاهش سهم ایران از بازار واردات افغانستان، واردات از کشورهای دیگر مانند هند، روسیه و امارات افزایش یافته است. این رقابت باعث می‌شود تا تجار ایرانی مجبور به بهبود کیفیت کالاها و کاهش هزینه‌های تولید برای حفظ سهم بازار خود شوند.
• مشکلا ت داخلی: تورم و نوسانات ارزی در ایران نیز به عنوان یکی از چالش‌های صادرات به افغانستان مطرح است. افزایش هزینه‌های تولید به دلیل تورم و نوسانات ارزی می‌تواند قیمت نهایی کالاها را افزایش داده و رقابت‌پذیری آنها را در بازار افغانستان کاهش دهد
• تحریم‌ها و چالش‌های مالی:  تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران می‌تواند دسترسی به بازارهای مالی و تجاری بین‌المللی را محدود کرده و مشکلاتی در تامین مالی و انتقال پول برای تجار ایجاد کند.

پیشنهاد مطالعه: چالش های صادرات و راهکارهای حل چالش ها

راهکارها

برای مواجهه با چالش‌های موجود تجار ایرانی باید اقداماتی در این زمینه داشته باشند:

وضعیت امنیتی و قوانین تجاری را به طور مستمر دنبال کنند و برنامه‌های جایگزین برای مسیرهای حمل و نقل در نظر بگیرند.

با نهادهای دولتی و بین‌المللی در ارتباط باشند تا از تغییرات قوانین و مقررات مطلع شوند و راهکارهای مناسبی اتخاذ کنند.

کیفیت محصولات را بهبود بخشند و هزینه‌های تولید را کاهش دهند تا در بازار افغانستان رقابت‌پذیر باقی بمانند.

به دنبال تنوع‌بخشی به بازارهای هدف خود باشند تا در صورت بروز مشکلات در یک بازار به بازارهای دیگر تکیه کنند.

با اتخاذ این راهکارها می‌توان امیدوار بود که روند صادرات به افغانستان بهبود یافته و تجار ایرانی از فرصت‌های تجاری موجود در این بازار بهره‌مند شوند.

میزان صادرات ایران به افغانستان

در سال ۱۴۰۲ صادرات غیرنفتی ایران به افغانستان به ۱.۸۷۱ میلیارد دلار رسید که نشان‌دهنده افزایش ۱۳.۶ درصدی نسبت به سال گذشته است. در این دوره، وزن صادرات نیز ۲۸ درصد افزایش یافته و به ۳.۴۱۴ میلیون تن رسیده است. این افزایش به دلیل اضافه شدن ۱۰۰۰ قلم کالای جدید به لیست صادراتی ایران به افغانستان و بهبود کیفیت کالاهای صادراتی ایران بوده است.

علاوه بر این واردات افغانستان از ایران در سال ۱۴۰۲ نیز ۴۳ میلیون دلار بوده که نسبت به سال گذشته ۴۵ درصد افزایش داشته و وزن آن ۱۰۴ درصد رشد کرده است. از جمله عوامل موثر در این افزایش می‌توان به تسهیل در مرزها، افزایش ساعات کاری گمرکات و برگزاری کمیسیون اقتصادی مشترک در تهران اشاره کرد.

در سال ۱۴۰۳ نیز پیش‌بینی می‌شود که صادرات ایران به افغانستان همچنان روند صعودی داشته باشد.

به طور کلی ایران در سال ۱۴۰۲ هفتمین مقصد صادراتی افغانستان بوده و با توجه به رشد مثبت تراز تجاری ایران با افغانستان این کشور همچنان یکی از مهم‌ترین بازارهای صادراتی ایران باقی مانده است.

لیست کالاهای صادراتی به افغانستان

در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ ایران همچنان به عنوان یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری افغانستان باقی مانده است. طی این دوره محصولات متنوعی از ایران به افغانستان صادر شده‌اند که شامل موارد زیر می‌باشد:

• محصولات نفتی شامل نفت خام، گازوئیل، و سایر محصولات پالایشی.
• محصولات کشاورزی:مانند گندم، جو، و سایر غلات.
• مصالح ساختمانی شامل سیمان و محصولات فلزی که به دلیل کیفیت بالای سیمان ایرانی در افغانستان محبوبیت دارند. مقاله صادرات سیمان را مطالعه کنید. 
•  انواع مختلف ماشین‌آلات صنعتی و کشاورزی.
• محصولات غذایی شامل انواع روغن‌های خوراکی و مواد غذایی فرآوری‌شده.
• مواد اولیه و محصولات پتروشیمی شامل انواع پلاستیک‌ها و مواد شیمیایی صنعتی.
• پارچه و منسوجات انواع پارچه‌های مختلف برای استفاده در صنایع پوشاک.
• فلزات و محصولات فلزی شامل آهن و فولاد و محصولات ساخته‌شده از آنها.
• برق و تجهیزات الکتریک شامل صادرات برق به افغانستان و تجهیزات مرتبط.

این تنوع در کالاهای صادراتی نشان‌دهنده‌ی پایداری و گستردگی روابط تجاری بین ایران و افغانستان است، با وجود چالش‌هایی که در منطقه وجود دارد. افزایش تعرفه‌ها و نوسانات قیمتی جهانی تأثیر کمی بر این روابط داشته است و ایران همچنان سهم بزرگی در بازار واردات افغانستان دارد

مزایای صادرات به افغانستان

فغانستان با جمعیت قابل توجه و نیازهای متنوع، بازار مهمی برای کالاهای مختلف از جمله مواد غذایی، مصالح ساختمانی، داروها و لوازم بهداشتی است.

به دلیل وابستگی بالا به واردات در بسیاری از صنایع، افغانستان به دنبال تأمین کالاها و خدمات متنوع از کشورهای همسایه مانند ایران است.

برخی از توافقات تجاری و تسهیلات گمرکی بین دولت‌های افغانستان و کشورهای همسایه مانند تسهیلات مالیاتی و تعرفه‌های ترخیص می‌تواند به صادرکنندگان کمک کند تا هزینه‌های خود را کاهش دهند.

بازارهایی مانند افغانستان اغلب به عنوان فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف شناخته می‌شوند، از جمله صنایع تولیدی، بازسازی زیرساخت‌ها و انرژی.

به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و امنیتی، رقابت در برخی از صنایع در افغانستان کمتر است که می‌تواند فرصت مناسبی برای ورود به این بازار باشد.

صادرات به افغانستان می‌تواند به برقراری ارتباطات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی میان دو کشور کمک کند که این می‌تواند به فرصت‌های بیشتری در طول مدت منجر شود.

پیشنهاد مطالعه: صادرات به دبی 0 تا 100

کلام آخر

صادرات به افغانستان نه تنها به عنوان یک فرصت بزرگ برای توسعه اقتصادی و تقویت روابط بین‌المللی مطرح است بلکه به عنوان یک مسیر برای ارتقای تجارت و همکاری‌های دوجانبه نیز شناخته می‌شود. با ایجاد زمینه‌های جدید برای همکاری و توسعه صادرات می‌توان به دنبال ایجاد رشد اقتصادی پایدار و افزایش فرصت‌های شغلی در دو جانبه بود. همچنین فراهم کردن امکانات لازم برای تسهیل تجارت با افغانستان به تعادل تجاری و ارزش افزوده بهینه در این منطقه کمک خواهد کرد. به طور کلی این تجربه بازار نه تنها به گسترش فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در افغانستان کمک می‌کند، بلکه به بهبود ارتباطات و همکاری‌های بین‌المللی نیز می‌انجامد.