دسترسی نامحدود به معادن طبیعی سیمان در کشور و همچنین تعدد ساخت کارخانجات سیمان از آغاز دهه 80  باعث ایجاد تحول شگرفی عظیم در حجم تولید سیمان ایران شده است. یکی از دلایلی که موجب می شود زنجیره تأمین سیمان داخلی مشکلات چندانی به لحاظ کمبود مواد اولیه نداشته باشد همین مسئله است. در واقع  بیش از نیمی از مواد و تجهیزات این محصول به راحتی قابل تأمین و در دسترس است. یکی از نکات حائز اهمیت در بخش صادرات سیمان تولید داخلی موقعیت استراتژیک ایران در آسیا و خاورمیانه است.

امکان دسترسی به مرز خشکی و آبی به طور همزمان در ایران باعث فراهم شدن پیش‌نیازهای گسترش محدوده صادرات ایران به کشورهای هم‌مرز ایران شده است. همچنین با توجه به تلاش کشورهای همسایه در زمینه توسعه زیرساخت‌های شهری مصرف مصالح ساختمانی، به ویژه سیمان، افزایش پیدا کرده است. این مسئله باعث شده که ایران علاوه بر تأمین نیازهای داخلی توانایی پاسخگویی به تقاضای بازار بین‌المللی را نیز داشته باشد.

بر اساس آمارهای اوایل دهه 90 بیشترین حجم صادرات سیمان تولید داخلی ایران صورت گرفت؛ در آن زمان نزدیک به 19 میلیون تن از این محصول به سایر کشورها صادر شد. در حال حاضر با توجه به ظرفیت اضافی ایران در بخش تولید سیمان مرغوب و همچنین تدابیر مسئولان این بخش تا سال 1404، بیش از 90 میلیون تن سیمان به کشورهای آسیای میانه و حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود. 

پیشنهاد مطالعه: گرانترین محصولات صادراتی ایران

ویژگی های سیمان صادراتی

با توجه به اینکه سیمان تولید شده در ایران در بازار کشورهای دیگر اهمیت بسیاری دارد می‌توان گفت که فاکتورهای متعددی در راحت تر شدن صادرات نقش دارند. برخی از این فاکتورها عبارتند از کیفیت بالای سیمان صادراتی و عملکرد مطلوب آن در بخش‌های مختلف که نقش مهمی در تشخیص و شناخت سیمان تولید ایران در کشورهای دیگر ایفا می‌کنند. البته قیمت نهایی سیمان نیز یکی از فاکتورهای اساسی و تعیین‌کننده صادرات سیمان است. با افزایش تقاضا برای واردات سیمان ایران در کشورهای مختلف اقدامات مختلفی برای ارتقای کیفیت سیمان تولید داخل در نظر گرفته شده است.

در این راستا صنایع مختلف در ایران با استفاده از منابع غنی آهک در کشور انواع مختلف سیمان را با رعایت استانداردهای جهانی تولید می‌کنند.

قیمت سیمان صادراتی ایران

قیمت نهایی سیمان یکی از مهمترین عوامل در صادرات این محصول به کشورهای دیگر است. قیمت سیمان تحت تأثیر عوامل متعددی می باشد از جمله نوع سیمان صادراتی، کارخانه تولید کننده، برند، نحوه بسته‌بندی، میزان ترکیبات، مقاومت سیمان و غیره. همچنین عوامل سیاسی و اقتصادی نیز ممکن است بر صادرات مصالح ایران تأثیر بگذارند. قیمت سیمان صادراتی به دلیل نوسانات قیمت ارز، تغییر می کند، به همین دلیل قیمت نهایی آن در بازه‌های شش ماهه توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌شود.

مراحل صادرات سیمان

با توجه به اینکه صادرات در بخش مصالح ساختمانی اهمیت  بسیاری دارد انجام مراحل قانونی صادرات برای یک تجارت موفق ضروری است. این بخش دارای جنبه‌های قانونی مختلفی است و فرآیند آن از مراحل ابتدایی دریافت سفارش تا تسویه و ترخیص کالا از گمرک توسط صادرکننده ادامه خواهد داشت. در صادرات سیمان از ایران به کشورهای همسایه برخی از مراحل ممکن است بسته به قوانین کشور مقصد کمی متفاوت باشند. با این حال به طور کلی فرآیند صادرات سیمان به ترتیب زیر است:

• دریافت سفارش از سوی کشور مبدا (صادرکننده سیمان).
• خریدار سفارش، پیش‌فاکتور خرید را از صادرکننده دریافت می‌کند.
• براساس پیش‌فاکتور و شرایط توافق شده، قرارداد دوطرفه بین خریدار و صادرکننده امضا می‌شود.
• تولید سیمان با حجم و مشخصات مورد نیاز آغاز می‌شود.
• قیمت نهایی سیمان توسط طرفین تعیین می‌شود.
• در این مرحله اقدامات مربوط به دریافت مجوز صادرات انجام می‌شود.
• امور مربوط به گمرک و حمل و نقل کالا بررسی و انجام می‌شود.
• صدور گواهی عدل‌بندی برای مشخصات بار انجام می گیرد.
• تسویه مابقی هزینه‌ها بین طرفین انجام می‌شود.
• در نهایت کالا از پایانه مرزی ایران ترخیص و ارسال می‌شود.

پیشنهاد مطالعه: ارز ترجیحی چیست؟

اسناد و مدارک مورد نیاز صادرات سیمان

طبق قوانین، داشتن اسناد و مدارک معتبر برای صادرکننده هر نوع کالا به ویژه مصالح ساختمانی و محصولات فولادی الزامی است. این اسناد و مدارک شامل موارد زیر می‌شوند: کارت بازرگانی، گواهی استاندارد، مجوز صدور، گواهی عدل بندی، گاهی مبدا و کارنه تیر.

صادرکنندگان کالا به صورت حقیقی یا حقوقی، برای احراز صلاحیت و شروع تجارت خارجی باید در ابتدا کارت بازرگانی خود را از طریق مراجعه به وبسایت اتاق بازرگانی ایران دریافت کنند. این کارت بازرگانی که مدت اعتبار آن تنها یک سال است، پس از انقضا نیاز به تمدید دارد.

با توجه به دستورالعمل وزارت بازرگانی دریافت مجوز صدور کالا برای تجار فعال در زمینه مواد خوراکی، بهداشتی و مصالح ساختمانی الزامی است. بنابراین تجار برای صادرات کالاها باید با ارائه مدارک مربوطه مجوز صدور را دریافت نمایند. در غیر این صورت صادرات کالا به عنوان قاچاق تلقی خواهد شد.

احراز صلاحیت صادرکنندگان و انجام مراحل قانونی صادرات تضمین می‌کند که فعالیت‌های تجاری به درستی و با رعایت قوانین صورت بگیرد و برای حفظ حقوق و منافع تمامی طرفین مربوطه اهمیت دارد.

تعرفه گمرکی صادرات

همانطور که قبلاً اشاره شد افزایش تقاضا برای واردات سیمان از کشورهای همسایه ناشی از گستردگی منابع و توانایی تامین تجهیزات در صنعت فرآوری سیمان است. در نتیجه سرمایه‌گذاری در این بخش دارای ریسک کمتر و بازدهی بالاتری است.

با توجه به سودآوری بالای صادرات سیمان، فولاد و برخی از مصالح ساختمانی، قانون وزارت صنعت تعیین کرده است که این صادرات از پرداخت مالیات و تعرفه‌های سنگین گمرکی معاف هستند. این تدابیر هدفمند برای تشویق و تسهیل فعالیت‌های صادراتی در این صنایع و نیز ارتقای رقابت‌پذیری کشور در بازارهای خارجی استفاده می‌شوند.

صادرات سیمان به ترکیه

صادرات سیمان ایران به ترکیه در چند سال اخیر رو به رشد بوده است. ترکیه به عنوان یکی از مقاصد اصلی صادرات سیمان ایران به کشورهای منطقه اوراسیا به شمار می‌رود. معمولا شرایط صادرات سیمان به ترکیه تحت تأثیر عوامل اقتصادی و سیاسی قرار می‌گیرد.

تجار ایرانی برای صادرات به ترکیه باید قوانین و مقررات مربوط به واردات کالاها را بررسی کنند. از جمله این قوانین مسائل سیاسی و قوانین ورود یا عدم ورود کالاهای خاص است. بازرگانان ایرانی بایستی قبل از شروع فعالیت‌های صادراتی خود، احکام و مقررات مربوطه را به دقت مورد بررسی قرار دهند.

نیاز به مصالح ساختمانی در ترکیه به دلیل افزایش تعداد مهاجران و نیاز به ساخت و ساز باعث افزایش تقاضا برای محصولات ایرانی در این حوزه شده است.

صادرات سیمان به عراق

در چند سال اخیر به دلیل تحریم‌ها و مسائل سیاسی روند صادرات سیمان ایران به عراق متوقف شده بود اما اخیراً در نتیجه مذاکرات و دیدارهای مقامات دو کشور توافقی انجام شده که شرایط صادرات سیمان به عراق را بهتر کرده است. این توافق شامل کاهش تعرفه‌ها و تسهیلات بانکی برای صادرات به عراق است. عراق به دلیل نیاز به توسعه زیرساخت‌ها و بازسازی یکی از مقاصد اصلی صادرات سیمان ایران است.

صادرات سیمان به پاکستان

پاکستان به دلیل ساخت و ساز و توسعه زیرساخت‌ها بازار خوبی برای صادرات سیمان ایران دارد. در سال‌های اخیر صادرات سیمان ایران به پاکستان افزایش پیدا کرده است.

صادرات سیمان به گرجستان

گرجستان نیز یکی دیگر از مقاصد صادرات سیمان ایران است. بازار ساخت و ساز در گرجستان در حال رشد است و نیاز به مصالح ساختمانی از جمله سیمان را افزایش می‌دهد. این بازار رقابتی است پس صادرات سیمان به گرجستان نیاز به بررسی بازار و شرایط محلی دارد.

صادرات سیمان به افغانستان

واردات مصالح ساختمانی نقش مهمی در تسهیل اجرای پروژه‌های شهری در افغانستان دارند. در سال 2020 بیش از 370 هزار تن سیمان از ایران به افغانستان صادر شد. صادرات این محصول از طریق ترانزیت با استفاده از کامیون‌های باربری و مرز دغارون و استان خراسان رضوی انجام می‌شود.

صادرات سیمان به قبرس

بازار قبرس معمولا مقصدی برای کالاهای ایرانی به ویژه مصالح ساختمانی است. در حال حاضر اکثر بازار سیمان این کشور به صادرکنندگان ایرانی تعلق دارد. در یک دوره حدود 6 ماه به دلیل ممنوعیت ورود برخی از مصالح ساختمانی به قبرس صادرات سیمان از ایران به این کشور متوقف شد اما پس از پایان محدودیت‌های مقرر شده صادرات سیمان به قبرس از سوی ایران دوباره آغاز شد. یکی از مشکلات صادرات سیمان به قبرس، سختگیری قوانین این کشور درباره دریافت مجوز ورود برخی از کالاها به ویژه سیمان است.

صادرات سیمان به کویت

کویت مقصدی امن و مهم برای شناساندن برندهای کالای مرغوب ایرانی است. این کشور قوانین سختگیرانه‌ای در زمینه واردات کالا دارد و با استانداردهای بین‌المللی سازگار است. کیفیت و بسته‌بندی محصولات دو عامل تعیین‌کننده جذب رضایت مشتریان کویتی هستند که صادرکنندگان باید به آنها توجه کنند. بخش عمده‌ای از صادرات ایران به کویت به محصولات کشاورزی خوراکی و مواد معدنی سیمان اختصاص دارد که از طریق کشتی به این کشور ارسال می‌شوند. در سال 2020، تقریباً 330 هزار تن سیمان از ایران به کویت صادر شد.

صادرات سیمان به عمان

درآمد سرانه و بازار واردات کالاهای غیرنفتی مرغوب در عمان پس از عضویت در سازمان تجارت جهانی افزایش پیدا کرد. این کشور به دلیل انجام پروژه‌های عمرانی بلندمدت نیاز جدی به استفاده از مصالح ساختمانی با کیفیت دارد. با توجه به روابط مطلوب بین عمان و ایران و همچنین تسهیلاتی که برای ترانزیت کالا وجود دارد می‌توان با حضور در بازار عمان در زمینه صادرات به عمان و سایر فرآورده‌ها سود قابل توجهی را به کشور وارد کرد.

صادرات سیمان به قطر

قطر یکی از کشورهای خلیج فارس است که برای همکاری‌های تجاری مناسب است. کشورهای حاشیه خلیج فارس به دلیل بعضی  از مواضع سیاسی سهم کمتری در بازار قطر دارند. قطر علاوه بر صادرات نفت به دلیل اینکه در منابع غیرنفتی نیز غنی است، برای تجارت کالاهای غیرنفتی مناسب.می باشد. قطر همچنین یکی از تولیدکنندگان مصالح ساختمانی به ویژه سیمان است.

صادرات سیمان به سوریه

ایران و سوریه به دلیل مواضع سیاسی مشترک سعی دارند راه‌های همکاری تجاری را تسهیل کنند. در سال ۲۰۱۸ قراردادی بین ایران، عراق و سوریه منعقد شد که توافق می‌کرد که حجم سیمان مورد نیاز سوریه از طریق ترانزیت از ایران به عراق و سپس به سوریه تامین شود اما در سال ۲۰۲۰ به دلیل به وجود آمدن مشکلاتی، صادرات سیمان به سوریه با مشکلاتی روبرو شد. در حال حاضر بیشتر سیمان سوریه از مبدا کشور مصر وارد می‌شود. با توجه به برنامه‌ریزی دولت سوریه برای بازسازی و پروژه‌های عمرانی، ایران می‌تواند از این فرصت تجاری نهایت استفاده را بکند.

صادرات سیمان به ارمنستان

تفاهمنامه‌هایی در زمینه ترانزیت کالا، تعرفه‌های گمرکی، مجوز صدور، امور بانکی و غیره در منطقه اوراسیا منعقد شده است. ارمنستان کشوری توسعه‌یافته و مناسب برای تجارت با ایران است. به دلیل مشکلات سیاسی اخیر بین ارمنستان و ترکیه، مقامات دولتی ارمنستان خواستار توقف واردات از سوی ترکیه شدند. این موضوع باعث شده تا تمرکز ایران بر تامین نیازهای بازار ارمنستان قرار بگیرد. در سال ۲۰۱۹، صادرات سیمان ایران به ارمنستان سهم ۲۰ درصدی را از کل حجم صادرات شامل می‌شد اما این میزان در حال حاضر افزایش پیدا کرده است.

صادرات سیمان به ترکمنستان

ترکمنستان نیز یکی از مناطق فعال در واردات کالاهای ایرانی است و صادرات به آن از طریق مرزهای آبی و ریلی انجام می‌شود. سیمان از دو مرز اینچه‌برون گنبد کاووس و سرخس مشهد به سمت ترکمنستان صادر می‌شود. علاوه بر سیمان سایر اقلامی مانند کالاهای بهداشتی، محصولات دارویی و محصولات کشاورزی نیز به این کشور صادر می‌شوند. البته سیمان دراین صادرات سهم  بیشتری دارد.