انوانتر به معنای صورت برداری از کالا در انبار است که با نظارت مأموران گمرک انجام می‌شود. هر فعالیتی که در این مرحله روی بسته‌ها انجام می گیرد توسط مامور ثبت شده و یک نسخه به انبار تحویل داده می‌شود. اصطلاح انوانتر از زبان فرانسوی به معنای صفحه یا لیست موجودی گرفته شده است. 

این مفهوم از حدود ۱۱۰ سال پیش در گمرک‌ها متداول شده و به صاحبان کالا اجازه می دهد که قبل از اظهارنامه و تعیین تعرفه، از کالای خود بازدید کنند. این اقدام در ماده ۹۹ آئین‌نامه قانون امور گمرکی سابق وجود داشته است. در قانون فعلی، تعیین تعرفه در ماده ۴۲ قانون امور گمرکی و بازدید و سایر فعالیت‌ها در ماده ۵۹ آئین‌نامه اجرایی آن تنظیم شده است.

انوانتر چیست؟

در فرآیند ترخیص کالا، صاحب کالا یا نماینده قانونی او حق دارند قبل از تسلیم اظهارنامه، با موافقت گمرک و طبق درخواست کتبی و ارائه اسناد مالکیت، کالای خود را ببینند. سپس بسته‌ها را وزن و باز کنند و محتویات آن را بررسی نمایند؛ این کار برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز است. همچنین، نماینده یا صاحب کالا می‌توانند به صورت همزمان نمونه‌برداری، خشک کردن کالا و تعویض لفاف آن را نیز انجام دهند.

انوانتر باید تحت نظارت مستمر مأموران مطلع انجام شود که در واقع اداره تعیین می‌کند.

نکات مهم در خصوص انوانتر

• هرگاه به دلیل باز و بسته کردن بسته‌ها، خسارتی به محتویات آنها وارد شود، مسئولیت آن به عهده گمرک نیست و هیچ خسارت، تخفیف در حقوق گمرکی، سود بازرگانی، هزینه‌های گمرکی و عوارضی پرداخت نمی‌شود. در صورتی که صاحب کالا بخواهد محتویات بسته‌ها را بررسی کند به طور مثال لفاف یا خشک کردن کالا یا سایر اعمالی که نیاز به تغییر در بسته‌بندی و دست‌خوردگی کالا دارند، باید آن ها را به صراحت و وضوح در درخواست خود ذکر کند.
• مأموری که برای انجام این کار تعیین می‌شود، باید مراقب باشد که فقط اقداماتی که صاحب کالا درخواست کرده و با آن موافقت شده است، انجام شود و از انجام هرگونه اقدام دیگری خودداری نماید. قبل از انجام هر عملی مأمور باید جزئیات ظاهری بسته‌ها را از جمله نوع بسته، علامت‌ها، سالم بودن، پارگی و دست‌خوردگی را در صورتجلسه ثبت کرده و سپس اجازه باز کردن بسته‌ها را صادر کند.
•  پس از باز کردن بسته‌ها، باید تمام جزئیات کامل کالای محتوی بسته یا بسته‌هایی که مورد درخواست صاحب کالا بوده، صورتجلسه شود، به طور مثال پر و خالی بودن بسته‌ها، وزن خالص، نوع، جنس، مقدار، تعداد و سایر مشخصات جزو این موارد هستند. یک نسخه از این صورتجلسه باید به انبار تحویل داده شود. این اقدام برای ثبت و ‌نگهداری اطلاعات موردنیاز و ارائه آن به مقامات مربوطه صورت می‌گیرد.
• کارگزار رسمی گمرک که وظیفه ترخیص کالا به او واگذار شده است، قبل از اظهار کالا به گمرک، با درخواست کتبی به گمرک و ارائه اسناد مالکیت، می‌تواند کالا را رویت و محتویات آن را بررسی کند. هدف از این اقدام تأیید صحت اظهارات صاحب کالا و اطمینان از تطابق محتویات با اظهارات ثبت شده است. این اجازه به کارگزار رسمی گمرک داده می‌شود تا از جانب گمرک، روند ترخیص کالا را به درستی و با دقت انجام داده و برخی از احتمالات خطایی را که ممکن است در اظهار و ترخیص کالا وجود داشته باشد، کاهش دهد.

پیشنهاد مطالعه: آشنایی با وظایف شرکت های صادراتی 

ترخیص کالا

ترخیص کالا به معنای اظهار کالا به گمرک و آزادسازی آن برای واردکننده یا صادرکننده کالا است. این فرآیند شامل آماده‌سازی و ثبت اسناد به صورت فیزیکی یا الکترونیکی و محاسبه مبالغ پرداختی شامل مالیات، تعرفه گمرکی، سود بازرگانی، حقوق گمرکی و تسهیلاتی است که توسط دولت برای واردکنندگان و صادرکنندگان کالاها ارائه می‌شود.

در بسیاری از کشورها فعالیت ترخیص کالا توسط کارگزاران گمرکی یا حق‌العمل کاران انجام می‌شود که به عنوان زیرمجموعه فعالیت فورواردی کالا عمل می‌کنند. هرچند که در نظام ترخیص کالا تجارت‌های مستقل و شرکت‌های حمل و نقل همچنین واردکنندگان و صادرکنندگان نیز به عنوان کارفرمایان حق‌العمل‌کار گمرکی تلقی می‌شوند.

ترخیص کالا در ایران

بعد از رسیدن محموله‌های بسته‌بندی شده توسط وسیله حمل‌کننده کالا به گمرک، کالا در انبارهای گمرکی قرار می‌گیرد. در این مرحله با ارسال اسناد توسط فروشنده و دریافت اسناد توسط خریدار امکان دریافت قبض انبار و ترخیصیه کالا از شرکت حمل‌کننده توسط ترخیص کار به عنوان نماینده صاحب کالا ایجاد می‌شود.

قبل از حضور در گمرک، تشریفات قبل از اظهار باید انجام شود که شامل ارسال اطلاعات به سامانه گمرک از طریق درگاه اینترنتی ترخیص کار همراه با اسناد کامل و وکالتنامه قانونی در گمرک است. پس از این مرحله تشریفات گمرکی انجام می شود. نوع تشریفات گمرکی بسته به اهداف واردات و صادرات کالا و نوع رویه گمرکی متفاوت است.

در ایران ترخیص کالا به معنای آماده‌سازی و ارائه اسناد و مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا است. این اسناد و مجوزها شامل مجوزهای مختلفی می شود که برای ترخیص کالا مورد نیاز است، مانند مجوز استاندارد، مجوز بهداشت، مجوز وزارت ارشاد، مجوز سازمان انرژی اتمی، مجوز وزارت ارتباطات و مخابرات، مجوز مبارزه با مواد مخدر و مجوز قرنطینه نباتی و همچنین مجوز وزارت راه برای کالاهایی که با ناوگان غیر ایرانی حمل و نقل بین‌المللی را انجام داده‌اند، لازم است. می توانید جهت آشنایی با سازمان های دخیل در صادرات، مقاله مربوطه را مطالعه کنید. همچنین ترخیص کالا شامل ۱۰ درصد کرایه حمل کالا نیز می‌شود.

علاوه بر این، ترخیص کالا شامل حمل و ارسال کالا به مقصد نهایی درون مرزی نیز می‌شود. بسیاری از ترخیص کاران در صنایع مختلف مانند صنایع فلزی، شیمیایی، ماشین آلات و مواد اولیه به تخصص رسیده‌اند. این ترخیص کاران معمولاً در گمرک‌های بنادر، فرودگاه‌ها یا مناطق آزاد متمرکز فعالیت می کنند.

شایستگی های مورد نیاز جهت حق العمل کاری در ترخیص کالا

کارت حق العمل کاری توسط گمرک ایران صادر می‌شود. برای دریافت این کارت، شرایط خاصی وجود دارد که شامل پذیرش در آزمون توسط سازمان گمرک است. کارگزاران گمرکی باید در آزمونی که توسط گمرک برگزار می‌شود شرکت کرده و شرایط مورد نیاز را برآورده کنند.

برای دریافت کارت حق العمل کاری، کارگزاران گمرکی باید با جدول‌های تعرفه‌های گمرکی آشنا باشند. این جدول‌ها شامل لیست‌هایی از کدهای مورد استفاده برای ارائه کالاها در گمرک هستند که شامل میزان حقوق گمرکی، سود بازرگانی، قوانین دولتی برای واردکنندگان و سایر الزامات تجاری است. آشنایی کارگزاران گمرکی با این جدول‌ها و قوانین مربوطه برای ارائه صحیح کالاها و انجام فرآیند ترخیص کالا اهمیت زیادی دارد.

تشخیص هویت و ارائه اسناد در ترخیص کالا

• در فرآیند ترخیص کالا توسط شرکت‌های ترخیص‌کار، لازم است اطلاعات مربوط به هویت صاحب کالا و نماینده آن وارد سیستم گمرکی شود. این اطلاعات شامل مشخصات صاحب کالا و نماینده، اظهارنامه و سایر اسناد مرتبط است. ارزش کالای وارداتی، براساس این اطلاعات تعیین می گردد. ارزش کالای وارداتی شامل ارزش کالا در مبدا (قیمت کالا در کشور مبدأ) به علاوه نرخ کرایه حمل و بیمه کالا تا ورود به گمرک می‌شود. هزینه‌های دیگری مانند ظروف و بسته‌بندی، هزینه‌های طراحی و هزینه حقوق مالکیت معنوی نیز ممکن است در تعیین ارزش گمرکی کالا مورد استفاده قرار گیرد.
• تخصیص کوتاژ همراه با مدت اعتبار کابوتاژ کالا به گمرک مقصد مربوط می‌شود. پس از سه ماه از انقضای کابوتاژ کالا، اگر گواهی نامه گمرکی مقصد از طرف صاحب کالا که نشان دهنده ورود کالا است، ارائه نشود، این چنین استنباط می‌شود که کالا به مقصد نرسیده است. در این صورت، تشخیص مسیرهای گمرکی جهت ترخیص کالا به روش سیستمی انجام شده و کوتاژ ترخیص کالا دریافت می‌شود. کوتاژ در واقع یک کد شناسایی برای ترخیص کالا و اظهارنامه است. بر اساس اظهارنامه ارائه شده، یکی از مسیرهای سبز، زرد و قرمز برای ترخیص کالا انتخاب می گردد.
• در فرآیند ترخیص کالا، پس از دریافت اسناد و مدارک مربوطه، گمرک به تشخیص هویت و کارت بازرگانی می‌پردازد. در مراحل بعدی تشخیص نماینده قانونی برای ترخیص کالا، بررسی وکالت‌نامه ترخیص و معرفی‌نامه، بررسی پروانه حق العملکاری و بررسی مطالبات معوقه و کنترل بدهی مربوط به ارزش کالا انجام می‌شود.
• بنابر ماده ۳ قانون مقررات واردات و صادرات، برای افرادی که به صورت تجاری واردات انجام می‌دهند، داشتن کارت بازرگانی معتبر الزامی است. کارت بازرگانی ابزاری است که هویت تاجر و تأیید صلاحیت وی در زمینه واردات تجاری را نشان می‌دهد. این کارت توسط مراجع ذی‌صلاح مانند گمرک، صادر می‌شود.
• بنابراین، برای ترخیص کالا به صورت تجاری لازم است که صاحب کالا کارت بازرگانی معتبر داشته باشد و همچنین نماینده قانونی و مدارک مورد نیاز را ارائه کند. گمرک در این فرآیند با بررسی این مدارک و اطلاعات، هویت تاجر و صلاحیت وی را تأیید می‌کند و مراحل ترخیص کالا را انجام می‌دهد.