در دنیای پیچیده و پررقابت تجارت بینالمللی آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم کلیدی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از این اصطلاحات مهم که هر تاجر و بازرگانی باید به خوبی آن را بشناسد "کالای متروکه" است. چه شما یک تاجر با تجربه باشید و چه تازه وارد عرصه تجارت بینالملل شده باشید، درک دقیق این مفهوم و قوانین و مقررات مرتبط با آن میتواند نقش بسزایی در موفقیت شما داشته باشد.
کالای متروکه به کالاهایی گفته میشود که به دلایلی همچون عدم تطابق با استانداردهای تعیین شده، مشکلات گمرکی یا سایر موانع قانونی قادر به ترخیص کالا از گمرک و ورود به بازار مصرف نبوده و در انبارهای گمرکی باقی ماندهاند. آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به کالای متروکه به شما این امکان را میدهد تا از ریسکهای احتمالی جلوگیری کرده و فرآیندهای صادرات و واردات خود را به طور موثرتری مدیریت کنید.
در این مقاله قصد داریم شما را با مفهوم کالای متروکه آشنا کنیم. همراه ما باشید تا با این موضوع مهم و تأثیرگذار در تجارت بینالمللی بیشتر آشنا شوید و بتوانید با دانش و بینش کافی، تصمیمات تجاری خود را اتخاذ نمایید.
کالای متروکه به آن دسته از کالاهای وارداتی یا صادراتی گفته میشود که پس از ورود به انبار گمرک، بیش از مدت زمان مجاز در آنجا باقی ماندهاند و ترخیص نشدهاند. هنگامی که کالاهای وارداتی به مرزهای کشور میرسند، باید ابتدا از اداره گمرک عبور کنند تا به دست صاحبان خود برسند. صاحبان کالا موظفند با ارائه اسناد و مدارک لازم به اداره گمرک، کالای خود را ترخیص کنند اما اگر این اقدام در مدت زمان تعیین شده انجام نشود، کالا به عنوان کالای متروکه شناخته میشود و توسط اداره گمرک ضبط و به فروش میرسد.
بر اساس قوانین گمرکی، هر نوع کالا شرایط خاصی برای متروکه شدن دارد. به طور کلی در گمرک فرودگاههای کشور، کالاهای وارداتی پس از گذشت دو ماه از زمان صدور اولین قبض انبار گمرکی و در سایر اماکن گمرکی مانند گمرکهای زمینی و دریایی، پس از گذشت چهار ماه به عنوان کالای متروکه محسوب میشوند.
نکته مهمی که تجار و بازرگانان باید به آن توجه کنند این است که پس از متروکه شدن کالاها صاحبان آنها هنوز میتوانند به اداره گمرک مراجعه کرده و درخواست تمدید مهلت ترخیص کنند. در این صورت برای گمرکهای زمینی و دریایی میتوانند مهلت ترخیص را به مدت چهار ماه و برای گمرکهای فرودگاهی به مدت دو ماه دیگر تمدید نمایند. آگاهی از این قوانین و مقررات به تجار کمک میکند تا از مشکلات احتمالی در فرآیند واردات و صادرات کالاهای خود جلوگیری کرده و تجارت خود را با اطمینان بیشتری مدیریت کنند.
کالای متروکه در نتیجه عدم ترخیص در موقعیتی که به صاحب کالا فرصت و زمان لازم برای انجام فرآیندهای گمرکی داده شده است، به وجود میآید. این مسأله میتواند به دلایل مختلفی بستگی داشته باشد که عبارتند از:
پس از تشخیص یک کالای متروکه در اداره گمرک، آن را به فروش می رسانند. فروش کالای متروکه ممکن است به چند روش از جمله حراج، مزایده کتبی و خردهفروشی انجام شود. اداره گمرک مسئول انتخاب روش فروش و مدیریت فرآیند است. پس از فروش، هزینههای مرتبط با نگهداری، حمل و نقل، بیمه و سایر هزینهها از درآمد حاصل از فروش کسر میشود. سپس مبلغ باقیمانده به صاحب کالا پرداخت میشود. همچنین صاحب کالا دو سال فرصت دارد تا اسناد و مدارک مورد نیاز برای اثبات مالکیت کالا را به اداره گمرک تحویل داده و مبلغ باقیمانده از فروش کالا را باز پس بگیرد. در کل مسئولیت تمامی هزینههای مربوط به کالای متروکه بر عهده اداره گمرک است و این هزینهها از درآمد حاصل از فروش کالا کسر میشود.
پیشنهاد مطالعه: مهارت های ضروری برای فعالیت در حوزه بازرگانی
برای جلوگیری از متروکه شدن کالا در گمرک می توانید اقداماتی از قبیل آشنایی با قوانین و مقررات، برنامهریزی دقیق، استعلام هزینههای ترخیص، تهیه اسناد، پیگیری فرایند، آموزش به کارکنان و مشاوره با متخصصان انجام دهید. قبل از حمل کالا بهطور کامل با قوانین و مقررات مرتبط با واردات و ترخیص کالاها آشنا شوید و برنامهریزی دقیقی انجام دهید. قبل از حمل کالا هزینههای ترخیص را استعلام کنید و اطمینان حاصل کنید که تمامی اسناد و مدارک مورد نیاز بهصورت کامل تهیه شده باشند.
فرآیند ترخیص کالا را بهدقت پیگیری کرده و در صورت مشکلات یا تاخیرها به سرعت آنها را رفع کنید. در آخر در صورت نیاز با مشاوران گمرکی یا افرادی که تجربه کار با گمرک را دارند مشورت کنید تا از نکات و توصیههای آنها بهرهمند شوید. این اقدامات باعث میشود احتمال متروکه شدن کالاهای وارداتی در گمرک کمتر شود و فرآیند ترخیص بهطور صحیح و بهینه انجام شود.
کالاهای متروکه اغلب از طریق مزایده به فروش میرسند که توسط گمرک برگزار میشود. در این روند خط حمل و نقل یا فرستنده بار با درخواست از گمرک میتوانند کالاهای متروکه را به فروش برسانند. درآمد حاصل از این مزایده به تسویه قبض بار، انبار، حقوق ورودی، حمل و نقل و هزینههای دیگر مربوط میشود. در صورتی که درآمد حاصل از مزایده کافی نباشد، خط کشتیرانی میتواند مبلغ موجودی را از فرستنده بار مطالبه کند یا در صورت عدم تسویه، اقدامات قانونی را علیه او انجام دهد. در صورت باقی ماندن پول از مزایده، مبلغ مورد نظر به فرستنده بازپرداخت میشود یا به خزانه دولت واریز میشود.
مسئولیت کالاهای رها شده در گمرک ممکن است به موارد مختلفی بستگی داشته باشد. صادرکننده و واردکننده به عنوان فرستنده، گیرنده و مالک محموله شناخته میشوند. در حالی که حمل و نقل معمولاً طرف قرارداد را مسئول میداند، بندر واردات مسئولیت را به عهده واردکننده میگیرد. اگر در بارنامه اصلی (MBL) فرستنده بار به عنوان “اصلی” و نه “نماینده” شناسایی شود، حمل کننده مسئولیت مستقیمی در قبال خط حمل و نقل دارد و باید هزینه نگهداری، حمل و نقل و دفع کالا را پرداخت کند. شرکت حمل و نقل که با صادرکننده قرارداد مستقیم دارد، در صورت تأخیر پرداخت ممکن است مسئولان بندر تأثیر داشته باشند و منجر به ضرر شود. خطوط کشتیرانی و حمل و نقل بار دارای حق توقیف بر محموله متروکه هستند و میتوانند این حق را برای بازیابی مبلغ بدهی و هزینه بازپرداخت آن مثلاً از طریق یک مزایده تأیید شده توسط گمرک اعمال کنند.