امروزه در دنیای تجارت بین‌المللی اطمینان از سلامت و کیفیت کالاها از اهمیت بالایی برخوردار است. استاندارد اجباری مفهومی است که برای تضمین این اطمینان ایجاد شده و به واردکنندگان و صادرکنندگان کمک می‌کند تا از سلامت و کیفیت محصولات خود مطمئن شوند. گرچه این فرآیند ممکن است ترخیص کالا را طولانی‌تر کند اما نقشی حیاتی در حفظ سلامت و امنیت محصولات ایفا می‌کند.

در این مقاله از زنجیره هوشمند صادرات به بررسی مفهوم استاندارد اجباری و اهمیت آن در تجارت بین‌المللی می‌پردازیم. همچنین نحوه عملکرد این استانداردها و لیست کالاهایی که تحت پوشش آن قرار می‌گیرند را معرفی خواهیم کرد. اگر شما نیز در زمینه واردات و صادرات فعالیت می‌کنید و می‌خواهید با این استانداردها آشنا شوید تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

استاندارد اجباری چیست؟

استاندارد اجباری به مجموعه‌ای از قوانین و مقررات فنی گفته می‌شود که توسط مراجع قانونی نظیر سازمان ملی استاندارد ایران (INSO)، استانداردهای اتحادیه اروپا (CE) و سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) به منظور تضمین کیفیت، ایمنی و سلامت کالاها و خدمات وضع می‌گردد. این استانداردها به طور قانونی لازم‌الاجرا هستند و تولید، عرضه یا واردات کالاها و خدمات مشمول این استانداردها بدون دریافت علامت استاندارد ممنوع است.

در واقع استاندارد اجباری تضمین می‌کند که محصولات و خدمات عرضه‌شده در بازار از حداقل معیارهای کیفیت و ایمنی برخوردار باشند. با این حال باید توجه داشت که داشتن علامت استاندارد اجباری به معنای تضمین مطلق کیفیت و ایمنی یک محصول نیست. مصرف‌کنندگان هنگام خرید علاوه بر توجه به علامت استاندارد باید به عوامل دیگری نظیر برند، قیمت و نظرات سایر مصرف‌کنندگان نیز توجه کنند.

انواع استاندارد اجباری

• استانداردهای ملی: این استانداردها توسط مراجع قانونی ملی مانند سازمان ملی استاندارد ایران (INSO) وضع می‌شوند و به طور خاص به نیازها و شرایط داخلی هر کشور می‌پردازند. مثلاً استانداردهای ملی در زمینه مواد غذایی، محصولات دارویی و تجهیزات صنعتی.
• استانداردهای منطقه‌ای: این استانداردها در یک منطقه جغرافیایی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال استانداردهای اتحادیه اروپا (CE) که به منظور هماهنگ‌سازی قوانین و مقررات بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا وضع می‌شوند.
• استانداردهای بین‌المللی: استانداردهایی که توسط سازمان‌های بین‌المللی نظیر ISO (سازمان بین‌المللی استانداردسازی) تدوین و منتشر می‌شوند. این استانداردها به منظور تسهیل تجارت بین‌المللی و ایجاد هماهنگی جهانی در کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات به کار می‌روند.

شرکت‌ها و تولیدکنندگان برای دریافت گواهی استاندارد اجباری باید از مراحل خاصی عبور کنند که شامل بررسی و آزمایش محصولات توسط مراجع ذی‌صلاح، اخذ مشاوره برای پیاده‌سازی الزامات استاندارد و در نهایت صدور گواهی استاندارد می‌شود. در ایران برخی نمایندگی‌های ایزو وجود دارند که به شرکت‌ها در فرآیند دریافت گواهینامه ایزو کمک می‌کنند.

پیشنهاد مطالعه: مهارت های ضروری برای فعالیت در حوزه بازرگانی

چرا برخی از کالاها برای واردات شامل استاندارد اجباری می‌شوند؟

ورود کالاهای مختلف به بازارهای بین‌المللی و داخلی نیازمند رعایت استانداردهای مشخصی است که از سوی مراجع قانونی تعیین می‌شوند. این استانداردهای اجباری به دلایل مختلفی اعمال می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که محصولات وارداتی ایمنی و کیفیت لازم را دارا هستند. در این مقاله به بررسی دلایل و اهمیت وجود استانداردهای اجباری برای واردات کالاها خواهیم پرداخت.

یکی از اصلی‌ترین اهداف استانداردهای اجباری، تضمین ایمنی و سلامت محصولات است. این استانداردها مشخص می‌کنند که محصولات باید حداقل معیارهای ایمنی را داشته باشند تا از خطرات احتمالی برای مصرف‌کنندگان جلوگیری شود. به عنوان مثال مواد غذایی، داروها و محصولات بهداشتی باید از نظر ترکیبات و فرآوری با استانداردهای سلامت مطابقت داشته باشند تا برای مصرف‌کنندگان ایمن باشند.

استانداردهای اجباری به منظور حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان وضع می‌شوند. این استانداردها تضمین می‌کنند که محصولات وارداتی دارای کیفیت مطلوب و مشخصات اعلام شده باشند. اطلاعات مهمی نظیر کارایی، ترکیب‌بندی، روش‌های ساخت، طرح کالا، تاریخ انقضا و بسته‌بندی یا برچسب‌گذاری محصولات باید به درستی و کاملاً شفاف ارائه شوند تا مصرف‌کنندگان بتوانند تصمیمات خرید بهتری بگیرند.

وجود استانداردهای اجباری به کاهش تقلب و عرضه محصولات نامرغوب در بازار کمک می‌کند. بازرسی‌ها و آزمایش‌های لازم بر روی محصولات انجام می‌شود تا از مطابقت آنها با استانداردهای تعیین شده اطمینان حاصل شود. این فرآیند نه تنها به حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان کمک می‌کند بلکه به تولیدکنندگان و واردکنندگان قانونی نیز اجازه می‌دهد در بازاری منصفانه و عادلانه فعالیت کنند.

استانداردهای اجباری می‌توانند به تسهیل تجارت بین‌المللی کمک کنند. با وجود استانداردهای مشترک و هماهنگ، کشورها می‌توانند به راحتی کالاهای خود را با اطمینان بیشتری وارد و صادر کنند. این استانداردها موانع فنی تجارت را کاهش می‌دهند و باعث روان‌تر شدن جریان کالاها بین کشورها می‌شوند.

پیشنهاد مطالعه: آشنایی با چالش های صادرات

گواهینامه‌های مهم در استاندارد اجباری

گواهی بازرسی (COI): گواهی بازرسی (Certification of Inspection) توسط شرکت‌های بازرسی صادر می‌شود و نشان‌دهنده این است که یک محصول با استانداردهای مشخص شده مطابقت دارد. این گواهی‌ها معمولاً توسط شرکت‌های بازرسی خصوصی و بین‌المللی صادر می‌شوند و برای محصولاتی نظیر محصولات ارگانیک و کالاهای خاص دیگر الزامی هستند.

گواهی انطباق (COC): گواهی انطباق (Certification of Conformity) به صادرکنندگان یا واردکنندگان داده می‌شود تا نشان دهد که کالا یا خدمات خریداری شده با استانداردهای مورد نیاز یک کشور مطابقت دارد. این گواهی برای ترخیص کالا از گمرک ضروری است و اطمینان می‌دهد که محصولات وارداتی از نظر کیفیت و ایمنی با معیارهای مشخص شده مطابقت دارند.

کشورهایی که به گواهی انطباق نیاز دارند

بسیاری از کشورها به گواهی انطباق نیاز دارند تا اطمینان حاصل کنند که محصولات وارداتی قبل از ورود به بازارهای داخلی با استانداردهای بین‌المللی مطابقت دارند. این گواهی تضمین می‌کند که کالاها از نظر کیفیت و ایمنی بررسی شده‌اند و برای مصرف‌کنندگان مشکلی ایجاد نخواهند کرد. برخی از کشورهایی که به گواهی انطباق نیاز دارند عبارتند از: الجزایر، بنگلادش، بوتسوانا، عربستان سعودی، روسیه، کامرون، مصر، اتیوپی، گابن، کنیا و ازبکستان. این کشورها با اعمال چنین مقرراتی سعی در حفاظت از بازارهای خود در برابر محصولات نامرغوب و تضمین سلامت و ایمنی مصرف‌کنندگان دارند. دریافت گواهی انطباق قبل از صادرات به این کشورها فرآیندی است که واردکنندگان باید آن را طی کنند تا محصولاتشان مجوز ورود به این بازارها را دریافت کنند.

پیشنهاد مطالعه: صادرات به مصر

ایزو چیست و چه کاربردی دارد؟

ایزو (ISO) که مخفف عبارت (International Organization for Standardization) می‌باشد، یک سازمان مستقل، غیردولتی و بین‌المللی است که استانداردهایی را برای تضمین سلامت، کیفیت و کارایی محصولات و خدمات تدوین می‌کند. این سازمان نقش بسیار مهمی در تعیین استانداردهای جهانی برای انواع صنایع دارد و با هدف ایجاد هماهنگی و ارتقاء سطح کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات در سراسر جهان فعالیت می‌کند.

گواهینامه‌های ISO بسیاری از زمینه‌های مختلف از جمله صنعت، مدیریت انرژی و مسئولیت اجتماعی را در برمی‌گیرد. هر گواهی ISO دارای معیارهای خاص خود است و به صورت ترکیبی از اعداد و حروف طبقه‌بندی می‌شود. برای مثال گواهی ISO 9001 مرتبط با مدیریت کیفیت، ISO 14001 مرتبط با مدیریت محیط زیست و ISO 45001 مرتبط با مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای است.

دریافت گواهی استاندارد ISO اثباتی است که نشان می‌دهد یک محصول یا شرکت در راستای بهترین شیوه‌ها و سیستم‌های مدیریت صنعت عمل می‌کند. این گواهینامه‌ها به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا فرآیندهای خود را بهبود بخشند، کیفیت محصولات و خدمات خود را افزایش دهند و رضایت مشتریان را جلب کنند.

علاوه بر این صدور گواهینامه ISO به طور خودکار در چشم سهامداران، کارکنان، کمیته‌های مدیریتی، مشتریان و مصرف‌کنندگان اعتبار ایجاد می‌کند. این گواهینامه‌ها نشان‌دهنده تعهد شرکت به رعایت استانداردهای بین‌المللی و بهترین شیوه‌های مدیریتی است و می‌تواند به افزایش اعتماد و اعتبار شرکت در بازار کمک کند. دریافت گواهینامه ISO همچنین می‌تواند به شرکت‌ها در بهبود بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و افزایش فرصت‌های تجاری کمک کند.

انواع گواهینامه‌های ایزو

گواهینامه‌های استاندارد بین‌المللی (ISO) شامل مجموعه‌ای گسترده از استانداردها هستند که از یک سو به صنایع خاص تکیه می‌کنند و از سوی دیگر استفاده عمومی دارند و می‌توانند در هر نوع سازمانی به کار روند. این استانداردها طراحی شده‌اند تا بهبود کیفیت، ایمنی و کارایی فرآیندها و محصولات مختلف را تضمین کنند. برخی از نمونه‌های این گواهینامه‌ها شامل:

• ایزو شرکت‌های خدماتی که برای تضمین کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان استفاده می‌شود.
• ایزو شرکت‌های پیمانکاری که به بهبود فرآیندهای مدیریت پروژه و تضمین کیفیت پروژه‌های پیمانکاری کمک می‌کند.
• ایزو صنایع غذایی که به منظور اطمینان از ایمنی و کیفیت مواد غذایی در تمام مراحل تولید و توزیع استفاده می‌شود.
•  ایزو مراکز آموزشی که به بهبود فرآیندهای آموزشی و تضمین کیفیت آموزش‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها کمک می‌کند.
•  ایزو مراکز درمانی که برای اطمینان از ایمنی و کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی استفاده می‌شود.
• ایزو رستوران‌ها که به منظور بهبود کیفیت غذا و خدمات در رستوران‌ها به کار می‌رود.
• ایزو کارخانه‌های تولیدی که برای تضمین کیفیت و کارایی فرآیندهای تولیدی استفاده می‌شود.
• ایزو هتل‌ها که به بهبود کیفیت خدمات ارائه شده در هتل‌ها کمک می‌کند.
• ایزو نشریات که به منظور تضمین کیفیت محتوا و فرآیندهای تولید نشریات به کار می‌رود.
• ایزو صنایع معدنی که برای بهبود فرآیندهای استخراج و تولید مواد معدنی استفاده می‌شود.
• ایزو صنعت نفت و گاز که به تضمین ایمنی و کارایی در فرآیندهای استخراج و تولید نفت و گاز کمک می‌کند.
• ایزو آزمایشگاه‌ها که به بهبود کیفیت و دقت نتایج آزمایشگاهی کمک می‌کند.
• ایزو شرکت‌های تبلیغاتی که به بهبود کیفیت خدمات تبلیغاتی و رضایت مشتریان کمک می‌کند.
• ایزو شرکت‌های ساختمانی که به بهبود کیفیت و ایمنی در پروژه‌های ساختمانی کمک می‌کند.
• ایزو صنایع کامپیوتری که به بهبود کیفیت و امنیت در محصولات و خدمات کامپیوتری کمک می‌کند.
• ایزو صنعت خودرو که برای تضمین کیفیت و ایمنی در تولید و خدمات مرتبط با خودرو به کار می‌رود.

هر یک از این گواهینامه‌های ایزو به بهبود فرآیندها و تضمین کیفیت در صنایع و بخش‌های مختلف کمک می‌کنند و به
سازمان‌ها این امکان را می‌دهند که به استانداردهای بین‌المللی متعهد باشند و رضایت مشتریان خود را افزایش دهند.

مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز استاندارد اجباری

قبل از اخذ مجوز استاندارد اجباری باید از مدارک زیر اطمینان حاصل کنید و به سامانه مربوطه مراجعه کنید:

• تصویر برابر اصل آگهی ثبت واحد تولیدی یا خدماتی در روزنامه رسمی
• آگهی تغییرات (در صورت لزوم)
• تصویر برابر اصل پروانه تاسیس، بهره‌برداری یا فعالیت از مراجع قانونی
• فرم ثبت علائم تجاری
• تصویری که دقیقاً مطابق با متن آگهی ثبت نام یا علامت تجاری محصول در روزنامه رسمی باشد
• تصویر پرسشنامه اطلاعات فنی
• اطلاعات آزمایشگاه واحد تولیدی
• گواهی‌نامه معتبر تایید صلاحیت مدیر یا مسئول کنترل کیفیت
• مدارک مبنی بر اخذ ایران کد
• مدارک مرتبط با مفاصاحساب یا پرداخت کارمزد خدماتی
• تصویر فیش پرداختی

این مدارک لازم برای ثبت و اخذ مجوز استاندارد اجباری است که باید به ترتیب فراخوانده شده و در سامانه مربوطه آپلود شوند.

مزایای استفاده از استاندارد اجباری

یکی از مزیت‌های استاندارد اجباری افزایش مدت زمان ترخیص کالا است زیرا بعضی تاجران به دلایل اقتصادی یا علت‌های دیگر ترجیح می‌دهند کالاهای خود را برای مدت بیشتری در گمرک نگه دارند. این امر می‌تواند فرصت بیشتری را برای تصحیح مشکلات یا بررسی‌های لازم فراهم آورده و از نظرات نهایی در مورد کیفیت و استانداردهای مورد نیاز بهره‌مند شود.

انجام آزمایشات لازم برای تایید کیفیت کالاهای وارداتی نیز از دیگر مزایای استفاده از استاندارد اجباری است. این آزمایشات باعث می‌شود که واردکنندگان کالا از کیفیت و مطمئن بودن کالاهای خود مطلع شوند که این مسئله بهره‌مندی مشتریان و مصرف‌کنندگان نهایی را افزایش می‌دهد و اعتماد آن‌ها را به برند یا تولیدکننده تقویت می‌کند.

کلام آخر

و در پایان باید بگوییم که استانداردهای اجباری در واردات و صادرات به عنوان یک ابزار اساسی برای تضمین کیفیت، ایمنی و مطمئنی کالاها نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. این استانداردها به تضمین اینکه محصولات وارداتی یا صادراتی با مقررات بین‌المللی و ملی سازگاری دارند، کمک می‌کنند. از طرفی برای واردکنندگان و صادرکنندگان استفاده از استانداردهای اجباری فرصتی برای بهبود فرآیندهای کسب و کار، افزایش اعتماد مشتریان و بهبود قابلیت رقابتی است. به طور کلی این استانداردها نه تنها به بهبود کیفیت محصولات کمک می‌کنند بلکه موجب کاهش مخاطرات و هزینه‌های مرتبط با عدم تطابق با استانداردها هم می شوند.