صادرات دام و طیور یکی از روش‌های بهبود درآمد کشاورزان و کسب درآمد ارزی کشور است. برای صادرات هر نوع دام و طیور لازم است شرایط عمومی شامل دریافت مجوزها و توافق‌نامه‌های مربوطه از نهادهای ذیربط، دریافت تأییدیه از سازمان دامپزشکی و سایر موارد مرتبط وجود داشته باشد. در این مطلب شرایط بهداشتی و دستورالعمل‌های مربوط به صادرات دام و طیور را بررسی می کنیم.

پیشنهاد مطالعه: صادرات خوراک دام و طیور

فرآیند صدور گواهی بهداشتی برای صادرات دام سبک

اگرچه گاهی به دلیل تنظیم بازار و ابزارهایی مثل افزایش تعرفه صادرات، قوانینی برای ممنوعیت یا کاهش صادرات اعمال شده است اما صادرات یکی از ابزارهای فروش مازاد تولید داخلی، افزایش درآمد، تنظیم بازار و غیره است. در شرایط کنونی و با توجه به وضعیت تولید طیور کشور و مازاد عرضه موجود، صادرات می‌تواند راه‌حلی برای برخی مشکلات تولیدکنندگان باشد.

صادرات دام و طیور زنده یکی از انواع صادرات است که شرایط خاصی برای آن در زمینه بازاریابی، مجوزها، حمل و نقل و غیره وجود دارد. شرایط عمومی و خاصی برای صادرات دام و طیور زنده مورد نیاز است.

از جمله شرایط عمومی صادرات هر نوع دام و طیور قابل پرورش و مجاز در کشور می توان به دریافت مجوزها و توافق‌نامه‌های مربوطه از نهادهای ذیربط مانند معاونت اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی و همچنین دریافت تأییدیه سازمان دامپزشکی کشور اشاره کرد. ارسال آنلاین فرم تقاضای صادرات در وبگاه دفتر قرنطینه و امنیت زیستی سازمان دامپزشکی کشور همراه با ارسال مدارک تصویری نیز از جمله شرایط عمومی محسوب می شود.

اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد صادرات دام زنده و فرآورده‌های خام دامی و نهاده‌های خوراک دام را دارند باید در پورتال مکاتبات الکترونیک دفتر قرنطینه و امور بین‌الملل سازمان دامپزشکی کشور ثبت‌نام کنند. شرکت‌هایی که قصد صادرات دارند هم باید دقت کنند فعالیت آن‌ها مرتبط با دام زنده و فرآورده‌های خام دامی بوده و کارت بازرگانی آن‌ها صرفاً به نام شرکت صادر شده باشد.

شرایط بهداشتی جهت صادرات دام، طیور و ماهیان زینتی

شرایط بهداشتی برای دام‌ها به شرح زیر است:

گوسفند و بز

 دام‌ها باید از گله‌هایی انتخاب شوند که بیماری‌های واگیر ندارند و در زمان حمل، علائم و بیماری‌های مسری نداشته باشند.

دام‌ها باید در برابر انگل‌های خارجی سمپاشی شده باشند و در گواهی بهداشتی جزئیات روش کار، نوع سم مصرفی و زمان سمپاشی هم ذکر شود.

نژاد، جنس و سن دام‌ها باید تعیین و شماره پلاک گوش آنها در گواهی بهداشتی اعلام شود.

دام‌ها باید در برابر بیماری‌های شاربن، آبله و تب برفکی واکسینه شده باشند و حداقل پانزده روز از آخرین ماهی‌کوبی گذشته باشد.

گاو و گوساله

دام‌ها باید از گله‌هایی انتخاب شوند که عاری از سل و بروسلوز باشند و تاریخ آخرین تست برای این بیماری‌ها اعلام شود.

گواهی سلامت کامل از دامپزشکان مجاز در این مورد باید ارائه شود.

دام‌ها باید در برابر انگل‌های خارجی سمپاشی شده و درمان دارویی مناسب برای انگل‌های داخلی صورت گیرد.

گواهی واکسیناسیون علیه شاربن و کزاز و همچنین منفی بودن تست مالئین باید ارائه شود.

تک سمی

گواهی بهداشتی مبنی بر تأیید مزرعه محل پرورش، قابلیت مصرف انسانی، نحوه ماهی‌کوبی و وضعیت مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید توسط دامپزشک مجاز صادر شود.

پرنده زینتی

سلامت پرندگان باید توسط دامپزشک مجاز تأیید شود.

مرغ زنده گوشتی

صادرات مرغ زنده در حال حاضر مخصوص افغانستان است.

گواهی بهداشتی مبنی بر تأیید مزرعه محل پرورش، قابلیت مصرف انسانی، نحوه ماهی‌کوبی و وضعیت مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید توسط دامپزشک مجاز صادر شود.

جوجه یکروزه

جوجه‌ها باید توسط کامیون‌های مخصوص با درجه حرارت و رطوبت مناسب حمل شوند.

پولت تخم گذار

قفس‌ها و کامیون‌های حمل پولت‌ها باید قبل از استفاده کاملاً شستشو و ضدعفونی شده باشند.

گواهی دامپزشک مسئول بهداشتی برای پولت‌ها باید درخصوص نحوه واکسیناسیون و میزان ایمنی در برابر بیماری‌های واگیردار و همچنین سلامت آنها در زمان حمل ارائه شود.

پولت‌ها باید در مزارع مجازی که پروانه بهداشتی معتبر دارند پرورش پیدا کرده باشند.

پیشنهاد مطالعه: صادرات ماهی

ملکه زنبور عسل

برای ملکه زنبور عسل گواهی مبنی بر سلامت زنبورستان محل تولید که به تأیید کارشناسان دولتی رسیده باشد ارائه گردد.

ماهی‌های آکواریوم

برای ماهی‌های آکواریوم لازم است گواهی بهداشتی که در آن سلامت ماهی‌ها توسط دامپزشک مجاز تأیید شده باشد تهیه کنید.

دستورالعمل صادرات دام (سبک) به شماره 36327/45/93 که در تاریخ 26/05/1393 صادر شده است، موارد زیر را برای صادرکنندگان دام در نظر می‌گیرد:

1.درخواست کتبی صادرکننده دام با ارائه مدارک زیر به اداره کل دامپزشکی استان:

• موافقت‌نامه دامپزشکی کشور مقصد
• مدارک مالکیت دامداری محل قرنطینه و یا قرارداد اجاره
• پروانه بهداشتی دامداری محل قرنطینه که معتبر باشد

2.اخذ معرفی‌نامه جهت تأیید مکان قرنطینه که کد اپیدمیولوژیک دارد از اداره کل که خطاب به اداره دامپزشکی شهرستان محل دامداری است

3. در پاسخ به بند 2 اعلام تأیید محل قرنطینه دام توسط دامپزشکی شهرستان. ( دست کم دامداری باید یک هفته قبل از شروع قرنطینه خالی باشد).

4. استعلام اداره کل دامپزشکی در زمینه محموله دام صادرات به لحاظ نژاد دام‌های صادراتی و ظرفیت هر دوره قرنطینه در محل دامداری از سازمان جهاد استان.

5. در پاسخ به بند 3 ارائه موافقت سازمان جهاد استان مبنی بر تأیید نژاد و تعداد دام موجود در دامداری.

6. ورود دام به قرنطینه و پلاک کوبی بر اساس ظرفیت دامداری و دام و ثبت پلاک در سامانه trace.ivo.ir.

7. نظارت و اعمال مقررات بهداشتی قرنطینه‌ای در طول مدت قرنطینه توسط شبکه دامپزشکی شهرستان. (در مواردی که کشور مقصد مدت قرنطینه را اعلام ننماید، رعایت 15 روز دوره قرنطینه الزامی است).

8. تأیید کتبی برای اجرای مقررات بهداشتی-قرنطینه و سلامت دام‌های تحت قرنطینه که توسط شبکه دامپزشکی شهرستان به اداره کل استان انجام می شود.

9. ثبت درخواست صدور گواهی بهداشتی لاتین در سامانه قرنطینه www.e.ivo.ir جهت صادرات به همراه درج تصاویر مدارک فوق در سامانه قرنطینه.

10. بررسی مدارک و صدور گواهی بهداشتی لاتین برای محموله صادراتی

11. صدور "گواهی بهداشتی حمل خروجی صادراتی" در سامانه قرنطینه (خودروهای حامل دام باید دارای کد رهگیری باشند) برای حمل دام از محل قرنطینه به مرز خروجی و پیگیری درج تأیید تخلیه در مقصد  یا همان مرز خروجی.

12. صدور کد 14 رقمی ستاد قاچاق کالا و ارائه آن به متقاضی.

صادرکنندگان دام سبک بایستی با رعایت مقررات فوق اقدام به صادرات دام‌های خود کنند.

پیشنهاد مطالعه: صادرات عسل

وضعیت تجارت دام زنده در خاورمیانه

وضعیت بازار واردات و صادرات دام زنده در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه به تفاوت‌های بین کشورها و عوامل مختلفی که در این صنعت تأثیر دارند، بستگی دارد. برخی کشورها در این منطقه بنا به دلایلی مثل نیاز به تأمین گوشت قرمز و سایر محصولات دامی، وابستگی به تأمین منابع غذایی خارجی و افزایش جمعیت دام زنده را وارد می‌کنند. به طور مثال کشورهای خلیج فارس اغلب وابسته به واردات دام زنده هستند تا نیازهای غذایی خود را تأمین کنند.

در عین حال برخی کشورها در این منطقه به خصوص کشورهایی که منابع طبیعی فراوانی برای دامداری دارند از استراتژی صادرات دام زنده به کشورهای دیگر استفاده می‌کنند. این کشورها می‌توانند با صادرات دام زنده به بازارهای هدف، درآمدزایی و ارزآوری کنند اما در برخی کشورها، محدودیت‌ها و موانعی نیز وجود دارد که می‌تواند روند واردات و صادرات دام زنده را تحت تاثیر خود قرار دهد. این محدودیت‌ها می‌تواند شامل مقررات و قوانین بهداشتی و فنی، محدودیت‌های تجاری، مسائل سیاسی و دیپلماتیک و محدودیت‌های ناشی از شرایط طبیعی باشد.

قیمت‌های دام زنده ممکن است تحت تأثیر عواملی مانند تقاضا و عرضه، شرایط آب و هوایی و سیاست‌های داخلی و خارجی قرار گیرند. ناگفته نماند که روند واردات و صادرات دام زنده ممکن است تحت تاثیرنوسانات قیمت قرار بگیرد و در برخی موارد می‌تواند مشکلاتی برای تجارت دام زنده ایجاد کند. وضعیت بازار واردات و صادرات دام زنده در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا ممکن است بسته به کشورهای مختلف متفاوت باشد.

در این منطقه دام‌هایی مانند گوسفند، گاو، بز و گاومیش و شتر از جمله دام‌های مهمی هستند که در تجارت دام زنده در این منطقه مطرح هستند. برخی کشورها به دلیل اینکه به تأمین گوشت قرمز و صنعتی نیاز دارند بر صادرات گوسفند وبز متمرکز می شوند در حالی که برخی دیگر به دلیل منابع طبیعی و شرایط اقلیمی مساعد به صادرات دام‌هایی مانند گاومیش و شتر روی می آورند.

نکات مهم خرید و فروش دام در غرب آسیا

تجارت دام در کشورهای خاورمیانه مسئله پیچیده ای است و ممکن است تحت قوانین و مقررات خاصی صورت بگیرد. برخی از کشورهای منطقه با یکدیگر توافقات تجاری برقرار کرده‌اند که می‌تواند به تسهیل تجارت دام کمک کند. این توافقات می‌توانند شرایط و قوانین مشخصی را برای واردات و صادرات دام تعیین کنند. هر کشور در خصوص واردات و صادرات دام زنده، قوانین و مقررات بهداشتی و نظامی خود را دارد. این قوانین و مقررات برای حفظ سلامت دام و جلوگیری از انتقال بیماری‌ها و عوامل آفت‌زا بسیار مهم هستند.

این محدودیت‌ها ممکن است به صورت زیر مطرح شوند:

برخی کشورها در خاورمیانه با کمبود منابع آبی و محصولات غذایی مواجه هستند. به همین دلیل قوانینی برای صادرات دام و منابع غذایی به کشورهای دیگر تعیین می‌شود و ممکن است محدودیت‌هایی در این زمینه وجود داشته باشد.

در برخی کشورها قوانین و مقرراتی مربوط به ذبح حلال و تأمین محصولات حلال وجود دارد. برای واردات و صادرات دام و محصولات گوشتی، بخشی از این قوانین و مقررات مذهبی باید رعایت شود.

در برخی مناطق خاورمیانه عادات و سنت‌های خاصی در خصوص تجارت دام و مصرف محصولات دامی وجود دارد. به طور مثال در برخی کشورها ممکن است برخی نژادهای دامی یا روش‌های خاص ذبح مورد توجه قرار گیرند که باید به آنها احترام گذاشته شود.

برخی کشورها ممکن است محدودیت‌هایی در نوع دامی که قابل واردات یا صادرات است، اعمال کنند. این محدودیت‌ها ممکن است به دلایل بهداشتی، زیست محیطی یا سیاستی باشد.

برخی کشورها در خاورمیانه به دلیل نیازهای داخلی بالا و تولید نامناسب، به واردات دام زنده یا محصولات دامی نیاز دارند. به همین دلیل ممکن است تمرکز بیشتری بر روی تأمین نیازهای داخلی و کاهش وابستگی به واردات داشته باشند و محدودیت‌هایی را در صادرات دام تعیین کنند.