در دنیای تجارت پیدا کردن بازارهای جدید و پایدار همیشه یک هدف مهم برای تاجران بوده است. در این میان قطر به عنوان یکی از مهم‌ترین و سودآورترین مقصدهای صادراتی ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. در سال‌های اخیر با توجه به تغییرات سیاسی و منطقه‌ای، روابط حسنه و ترجیحات سیاسی مشترک بین ایران و قطر، این کشور به یک مقصد طلایی برای صادرات ایرانیان تبدیل شده است. از همین رو فرصت‌های بی‌نظیری پیش روی تاجران ایرانی قرار گرفته که باید به‌خوبی از آنها بهره‌برداری شود.

در این مقاله از سری مقالات صادرات کالا به بررسی جزئیات و مزایای صادرات به قطر و راهکارهای موفقیت در این بازار پرداخته خواهد شد.

میزان صادرات ایران به قطر

ایران و قطر همواره روابط سیاسی و اقتصادی مطلوبی داشته‌اند اما با وجود این روابط حسنه، ایران هنوز به پتانسیل کامل صادراتی خود در بازار قطر دست نیافته است. بررسی آمار صادرات ایران به قطر در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که سهم کشورمان از این بازار استراتژیک همچنان جای پیشرفت دارد. در ادامه به مرور آمار صادرات و دلایل عدم دستیابی به پتانسیل کامل صادراتی پرداخته و موانع موجود را بررسی خواهیم کرد.

آمار صادرات ایران به قطر در سال‌های اخیر:

• سال 1400: 107,276,064 دلار
• سال 1399: 167,033,666 دلار
• سال 1398: 240,412,203 دلار
• سال 1397: 223,263,169 دلار
• سال 1396: 241,492,163 دلار
• سال 1395: 103,051,584 دلار

با مشاهده این آمار، نوسانات قابل توجهی در حجم صادرات ایران به قطر دیده می‌شود. این نوسانات می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات اقتصادی، سیاسی و موانع تجاری باشد.

اقلام صادراتی ایران به قطر

قطر به دلیل کمبود منابع داخلی، نیازمند واردات گسترده‌ای است که فرصتی را برای صادرات محصولات ایرانی فراهم می‌کند. برخی از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به قطر عبارتند از:

• محصولات کشاورزی و صادرات میوه و سبزیجات: سیب‌زمینی، پیاز، گوجه‌فرنگی، خیار، بادمجان، موز، کاهو، فلفل دلمه‌ای و موسیر.
• انواع مواد غذایی: روغن خوراکی، انواع کنسرو و بیسکوییت.
• کاشی و سرامیک، مصالح ساختمانی و سیمان: مصالح ساختمانی باکیفیت برای پروژه‌های عمرانی.
• طلا و زیورآلات: توانایی رقابت با فروشندگان بزرگ هندی.
• زعفران و سایر ادویه‌ها: زعفران، ادویه‌های مورد علاقه مردم قطر و مهاجران.
• پسته: صادرات پسته به صورت خام و فرآوری‌شده.
• فرش و گلیم: محصولات باکیفیت و منحصر به فرد.
• عسل: قطر سالانه حدود 7 میلیون دلار عسل وارد می‌کند.
• صادارت شیرینی‌: بازار شکلات و شیرینی‌جات با حجم واردات سالانه 72 میلیون دلار.
• صنایع دستی: صنایع دستی باکیفیت ایرانی.
• اسباب بازی: اسباب بازی با بسته‌بندی جذاب و بهداشتی.

نقش تحریم‌های منطقه‌ای در افزایش صادرات به قطر

در سال 2017 تحریم‌های اقتصادی از سوی چهار همسایه قطر (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و بحرین) علیه این کشور اعمال شد که فرصتی بی‌نظیر برای تاجران ایرانی به وجود آورد. این تحریم‌ها قطر را با چالش‌های بزرگی مواجه کرد: نخست اثبات عدم حمایت از تروریست‌ها و دوم نشان دادن ظرفیت‌های اقتصادی خود برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی.

قطر برای تأمین نیازهای خود که پیش‌تر توسط کشورهای تحریم‌کننده تامین می‌شد به توسعه روابط تجاری با ایران و ترکیه پرداخت. این امر منجر به افزایش قابل توجه صادرات کالاهای ایرانی به قطر شد. در همین زمان ایران از طریق تنها مسیر زمینی موجود به بازارهای قطر دسترسی پیدا کرد و توانست نقش کلیدی در تأمین نیازهای این کشور ایفا کند.

پیش از این امارات متحده عربی هاب تجاری ایران با جهان بود اما با تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نقش امارات به عنوان یک واسطه تجاری تضعیف شد. قطر در این شرایط به عنوان جایگزینی برای امارات در مراودات تجاری ایران در منطقه مطرح شد. این توسعه روابط تجاری نه تنها به قطر کمک کرد تا نیازهای وارداتی خود را تأمین کند بلکه به ایران نیز فرصت داد تا نقش خود را در تجارت منطقه‌ای تقویت کند و جایگزینی برای امارات متحده عربی بیابد.

در نتیجه تحریم‌های منطقه‌ای علیه قطر نه تنها منجر به افزایش صادرات کالاهای ایرانی به این کشور شد بلکه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی دو کشور کمک شایانی کرد. این همکاری نه تنها به نفع قطر بود بلکه به ایران نیز امکان داد تا جایگاه خود را در بازارهای منطقه‌ای تقویت کند و از فرصت‌های جدید بهره‌مند شود.

قوانین صادرات به قطر

برای موفقیت در صادرات به قطر کسب‌وکارهای ایرانی باید با قوانین و مقررات مربوطه که در هر دو کشور اعمال می‌شوند، آشنا باشند.

توافقنامه تجارت ترجیحی (PTA) ایران و قطر هر دو عضو توافقنامه تجارت ترجیحی (PTA) در سازمان همکاری اقتصادی (ECO) هستند. هدف این توافقنامه تسهیل تجارت و کاهش تعرفه‌ها بین 10 کشور منطقه است. طبق قرارداد PTA ایران و قطر به یکدیگر امتیازات ویژه‌ای برای محصولات خاص مانند کالاهای کشاورزی و صنعتی می‌دهند. صادرکنندگان برای بهره‌مندی از این امتیازات باید گواهی مبدأ را از مراجع ذیربط در ایران دریافت کرده و به گمرکات قطر ارائه کنند.

استانداردها و مشخصات محصولات هر دو کشور استانداردها و مشخصات متفاوتی برای محصولات مختلف مانند مواد غذایی، بهداشتی، ایمنی و کیفیت دارند. صادرکنندگان باید با استانداردها و مشخصات کشور مقصد آشنا بوده و گواهینامه‌ها و تأییدیه‌های لازم را از مراجع ذی‌صلاح دریافت کنند. به‌عنوان‌مثال الزامات بهداشتی و برچسب‌گذاری مواد غذایی باید طبق استانداردهای قطر رعایت شود.

فرایند و اسناد گمرکی ایران و قطر فرایند و اسناد گمرکی متفاوتی برای واردات و صادرات کالا دارند. صادرکنندگان باید مدارک موردنیاز مانند فاکتور، لیست بسته‌بندی، بارنامه و گواهی بیمه را تهیه کرده و به گمرکات هر دو کشور تحویل دهند. همچنین صادرکنندگان باید هزینه‌ها و عوارض مربوطه مانند مالیات صادرات، عوارض گمرکی و هزینه‌های بندری را باتوجه‌به نرخ‌های تعرفه و روش‌های ارزش‌گذاری هر کشور بپردازند.

نکات کلیدی برای کسب‌وکارهای ایرانی

• دریافت گواهی مبدأ از مراجع ذیربط در ایران برای بهره‌مندی از مزایای PTA.
• رعایت استانداردها و مشخصات کشور مقصد برای محصولات مختلف.
• تهیه و ارائه مدارک گمرکی موردنیاز و پرداخت هزینه‌ها و عوارض مربوطه.

مزایای صادرات به قطر

روابط سیاسی خوب: روابط سیاسی مستحکم بین ایران و قطر زمینه‌ای مناسب برای تسهیل همکاری‌های تجاری ایجاد کرده است. این روابط مثبت باعث کاهش موانع تجاری و افزایش فرصت‌های صادراتی می‌شود.

اشتراکات دینی و فرهنگی: اشتراکات دینی و فرهنگی میان دو کشور باعث تقویت روابط تجاری و افزایش اعتماد متقابل بین تجار ایرانی و قطری می‌شود.

بازار رو به رشد: قطر با داشتن اقتصاد پایدار و بازار رو به رشد به ویژه پس از تحریم‌های منطقه‌ای به یک مقصد جذاب برای کالاهای صادراتی ایرانی تبدیل شده است.

توافقنامه تجارت ترجیحی (PTA): عضویت در توافقنامه تجارت ترجیحی (PTA) در سازمان همکاری اقتصادی (ECO) به ایران و قطر امکان می‌دهد تا تعرفه‌های تجاری را کاهش دهند و صادرات کالاهای خاص را تسهیل کنند.

نیازمندی‌های وارداتی قطر: قطر به دلیل کمبود منابع داخلی و وابستگی به واردات، بازار بزرگی برای کالاهای مختلف از جمله محصولات کشاورزی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، طلا و زیورآلات و صنایع دستی فراهم می‌کند.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری دوطرفه: روابط سیاسی سطح بالا و تمایل قطری‌ها به سرمایه‌گذاری، فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری دوطرفه و پروژه‌های کلان تجاری فراهم می‌آورد.

چالش‌های صادرات به قطر

تحریم‌های اقتصادی: تحریم‌های بین‌المللی و منطقه‌ای می‌تواند فرآیند صادرات را پیچیده‌تر و هزینه‌برتر کند. این تحریم‌ها می‌تواند تأمین مواد اولیه و حمل و نقل کالاها را دشوارتر کند.

رقابت بالا: بازار قطر با حضور رقبای بزرگ و غول‌آسای تجاری که بسیاری از کالاهای استراتژیک را تأمین می‌کنند، رقابت شدیدی را برای تجار ایرانی به وجود آورده است.

استانداردها و مقررات: قطر استانداردها و مقررات خاصی برای واردات کالاها دارد که ممکن است با استانداردهای ایران متفاوت باشد. صادرکنندگان ایرانی باید به‌دقت این استانداردها را رعایت کنند و گواهینامه‌ها و تأییدیه‌های لازم را دریافت کنند.

هزینه‌های گمرکی و تعرفه‌ها: فرایند و اسناد گمرکی متفاوت و هزینه‌های گمرکی می‌تواند چالش‌های مالی و زمانی برای صادرکنندگان ایجاد کند. تهیه مدارک موردنیاز و پرداخت هزینه‌های مربوطه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است.

بروزرسانی سیستم تجاری: برای رقابت‌پذیری و موفقیت در بازار قطر، تجار ایرانی باید سیستم‌های تجاری خود را بروزرسانی کنند و کیفیت محصولات خود را افزایش دهند. این نیازمند سرمایه‌گذاری در فناوری و بهبود فرآیندهای تولید است.

شناخت نیازهای بازار: شناخت دقیق نیازها و ترجیحات بازار قطر برای موفقیت در صادرات بسیار مهم است. تجار ایرانی باید تحقیقات بازار انجام دهند و استراتژی‌های مناسب برای ورود به بازار قطر تدوین کنند.

کلام آخر

همسایگی، روابط سیاسی خوب و اشتراکات دینی از مهم‌ترین عوامل پیونددهنده مردم ایران و قطر است. ایرانیان نقشی بنیادین در بازسازی و رشد اقتصادی قطر دارند. کشف نفت در قطر در دهه 1940 موجب افزایش مهاجرت ایرانیان به این کشور و جلب توجه تاجران و بازرگانان ایرانی به بازارهای قطر شد.

تحریم‌های منطقه‌ای سال 2017 علیه قطر، فرصت‌های جدیدی برای توسعه روابط تجاری ایران و قطر فراهم آورد. در همین سال، صادرات کالاهای غیرنفتی ایران به قطر به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرد. با وجود رقابت شدید با رقبای تجاری بزرگ، بازارهای قطر همچنان ظرفیت‌های زیادی برای ورود انواع کالاهای ایرانی دارند.

صادرات به قطر فرصتی بی‌نظیر برای رشد اقتصادی و توسعه روابط تجاری منطقه‌ای است که باید به خوبی از آن بهره‌برداری شود. با وجود چالش‌های تحریمی و رقابت بالا، موفقیت در این بازار از طریق بروزرسانی سیستم تجاری، افزایش ضریب رقابت‌پذیری و بهبود کیفیت محصولات ایرانی قابل دستیابی است.

قطری‌ها، ثروتمند و سرمایه‌گذار هستند و روابط سیاسی سطح بالایی با ایران دارند. بنابراین باید زمینه ایجاد سرمایه‌گذاری‌های دوطرفه را فراهم کرد. مدیران کشوری و تجار ایرانی باید فراتر از صرفاً صادرات محصولات کشاورزی فکر کنند و به دنبال همکاری‌های بلندمدت و پروژه‌های کلان تجاری باشند. در غیر این صورت، فرصت‌های پیش رو به سرعت از دست خواهند رفت.