در این مطلب می خواهیم به یکی دیگر از موضوعات مهم در زمینه صادرات بپردازیم. یقیناً افرادی که قصد ورود به دنیای صادرات را دارند، در ابتدا با چالش ها و سوالات زیادی مواجه می شوند. از جمله اینکه چطور مشتری خارجی پیدا کنیم؟ رفع تعهد ارزی صادرات چیست و سوالاتی از این قبیل. در این مقاله قصد داریم در خصوص رفع تعهد ارزی، روش ها و معافیت های آن صحبت کنیم.

رفع تعهد ارزی چیست؟

توسعه صادرات یکی از عوامل اساسی در رشد و توسعه اقتصادی پایدار است و برای شرکت‌ها، به ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط، به عنوان راهی معمولی برای ورود به بازارهای خارجی شناخته شده است. این روش بنا به دلایل متعددی، از جمله نیاز به منابع کمتر نسبت به روش‌های دیگر بین‌المللی، برجسته و بارز شده است. به همین دلیل، صادرات به عنوان راهی مناسب برای رشد شرکت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

تجارب موفق شرکت‌های برجسته در حوزه اقتصاد، ناشی از تامین بازار داخلی و تمرکز کشورها بر توسعه صادرات و بیشتر شدن سهم صادرات در تجارت جهانی می باشد.

با این حال، با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه ایران و محدودیت منابع ارزی، دولت مجبور شده است صادرکنندگان را به تعهد بازگرداندن درآمدهای حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی تشویق کند. به منظور رسیدن به این هدف، دستورالعمل‌های متعددی توسط هیات دولت و بانک مرکزی تصویب و ارائه شده است. اما تعداد زیاد دستورالعمل‌ها و تغییرات مداوم آنها باعث گیج شدن صادرکنندگان در خصوص انجام تعهدات ارزی شده است. در کل در پاسخ به این سوال که رفع تعهد ارزی چیست؟ باید گفت که طبق این قانون، صادر کنندگان باید قسمتی از ارز ناشی از صادرات کالای خود را با روش های تعیین شده توسط دولت و در زمان مقرر شده، به چرخه اقتصاد کشور بازگردانند.

با توجه به موارد فوق، صادرکنندگان نیازمند روشنگری و راهنمایی دقیق درباره تعهدات ارزی و راهبردهای صادراتی هستند.

روش های رفع تعهد ارزی

با توجه به آیین‌نامه مذکور، تعدادی روش برای رفع تعهد ارزی پیشنهاد شده است. این روش‌ها شامل موارد زیر است:

• فروش ارز در سامانه نیما: می‌توانید ارز خود را در سامانه نیما به فروش بگذارید. سامانه نیما یک سامانه الکترونیکی است که برای خرید و فروش ارزهای خارجی به کار می‌رود.
• واردات در مقابل صادرات: می‌توانید با انجام فعالیت‌های صادراتی، درآمد ارزی کسب کنید و این درآمد را به منظور پرداخت تعهدات ارزی خود استفاده کنید.
• واگذاری ارز حاصل از صادرات به غیر: می‌توانید به جای استفاده شخصی از ارز حاصل از فروش محصولات صادراتی، آن را به شرکت‌ها یا اشخاص دیگر واگذار کنید که نیاز به ارز برای فعالیت‌های خود دارند.
• تهاتر کالا به کالا: می‌توانید با استفاده از سیستم تهاتر کالا به کالا، ارز خود را برای خرید کالاهای دیگری که نیاز دارید، معامله کنید.
• فروش ارز به صورت اسکناس به بانک مرکزی و یا صرافی: می‌توانید ارز خود را به صورت اسکناس به بانک مرکزی یا صرافی‌ها بفروشید و به این ترتیب تعهد ارزی خود را رفع کنید.
• بازپرداخت تسهیلات ارزی اعطایی: اگر تسهیلات ارزی اعطا شده به شما وجود دارد، می‌توانید با بازپرداخت این تسهیلات تعهد ارزی خود را رفع کنید.

پیشنهاد مطالعه: پروفرما چیست؟

مهلت رفع تعهدات ارزی صادرات

طبق اطلاعات اعلام شده توسط گمرک، حداکثر زمانی که برای برگشت ارز صادرات به چرخه پولی در نظر گرفته شده است در سال ۱۴۰۰، چهار ماه و در سال ۱۴۰۱، شش ماه از زمان صدور پروانه گمرکی است. با این حال، بسته به نوع کالا، مقصد صادراتی و شرایط مربوطه، این زمان ممکن است کمی بیشتر یا کمتر باشد که اطلاعات دقیق آن توسط اطلاعیه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌گردد. همچنین، در شرایط خاص، امکان تمدید این مهلت تا سه ماه وجود دارد.

معافیت ها از رفع تعهد ارزی

با توجه به معافیت‌های موجود در رفع تعهد ارزی، موارد زیر می‌توانند از این تعهد معاف شوند:

سامانه رفع تعهدات ارزی

یکی از سوالات مهمی که درباره روش‌های رفع تعهدات ارزی صادرات مطرح می‌شود، این است که آیا امکان رفع تعهدات ارزی به صورت آنلاین از طریق سامانه‌ها یا وبسایت‌های خاصی وجود دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر، آدرس سامانه رفع تعهدات ارزی صادرات چیست؟

یکی از روش‌های مهم رفع تعهدات ارزی صادرات، فروش ارز حاصل از صادرات به صورت حواله در سامانه نیما است. اما از آنجا که سامانه نیما از طریق سامانه جامع تجارت ایران (ntsw.ir) برای متقاضیان قابل دسترسی است، می‌توان گفت که سامانه جامع تجارت (ntsw.ir) همان سامانه رفع تعهدات ارزی است.

جرایم عدم رفع تعهد ارزی

صادرکنندگانی که به تعهد ارزی خود عمل نکرده‌اند، ممکن است با جریمه نقدی معادل یک پنجم ارزش تعهد یا دو یا چند مورد محدودیتی که در زیر ذکر شده است، مورد محکومیت قرار گیرند. در صورتی که تعهد ارزی ظرف سه ماه از زمان ابلاغ حکم قطعی ایفا نشود، به جریمه نقدی افزوده می‌شود که معادل ارزش تعهد بر اساس بالاترین نرخ اعلامی توسط بانک مرکزی در زمان صدور حکم است.

تخلف به ارزش بیش از ۳ میلیون یورو یا معادل آن به ارزهای دیگر، مشمول عناوین سازمان‌یافته و حرفه‌ای قرار می‌گیرد.

محکومیت‌های زیر به طور قابل توجهی ممکن است بر سر رفع تعهد ارزی تحمیل شود:

بخشنامه رفع تعهدات ارزی

در سال 1397، بانک مرکزی دستورالعملی را برای نخستین بار تصویب و اعلام کرد که به موجب آن، صادرکنندگان ملزم شدند تا ارز حاصل از صادرات خود را به چرخه اقتصاد کشور بازگردانده و تعهدات ارزی خود را رفع نمایند. در سال 1404، این دستورالعمل با تصویب بسته سیاستی برگشت ارز حاصل از صادرات، توسط کمیته ماده 2 شورای عالی هماهنگی اقتصادی به روزرسانی شد. طبق این به روزرسانی، صادرکنندگان می‌توانند در مهلت‌های مقرر قانونی، با بازگرداندن 90 درصد ارزش پروانه‌های صادراتی اعلام شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران، تعهدات ارزی خود را رفع کنند.

دستورالعمل رفع تعهدات ارزی بر اساس بسته سیاستی برگشت ارز حاصل از صادرات، مطابق تصویب کمیته ماده (2) شورای عالی هماهنگی اقتصادی در سال 1400 به‌روزرسانی شد. طبق این دستورالعمل، صادرکنندگان می‌توانند در مهلت‌های قانونی، با بازگرداندن 90 درصد ارزش پروانه‌های صادراتی اعلام شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران، تعهدات ارزی خود را رفع کنند. تا به این تاریخ، هیچ بخشنامه رسمی تحت عنوان "بخشنامه رفع تعهدات ارزی" تصویب و انتشار نگرفته است.

سوالات متداول

رفع تعهدات ارزی به چه معناست؟

رفع تعهدات ارزی به معنای بازگرداندن یا استفاده از ارز حاصل از صادرات در چرخه اقتصادی کشور است. در این روند، صادرکنندگان ملزم می‌شوند درصدی از ارز حاصل از فروش محصولات صادراتی را به منظور تامین نیازهای داخلی و پرداخت هزینه‌های مرتبط با واردات، به کشور بازگردانده و تعهدات ارزی خود را رفع کنند.

روش‌های رفع تعهدات ارزی کدامند؟

فروش ارز حاصل از صادرات در بازار ارز: صادرکنندگان می‌توانند ارزهای خارجی دریافتی را در بازار ارز به ارز ملی تبدیل کرده و در چرخه اقتصادی کشور استفاده کنند.
انجام واردات در قالب حواله: صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در قالب حواله به واردکنندگان داخلی منتقل کنند تا به عنوان پرداخت وارداتی که نیاز دارند، استفاده شود.

سامانه رفع تعهدات ارزی چه سامانه ای است؟

سامانه رفع تعهدات ارزی با آدرس اینترنتی ntsw.ir، سامانه نیما است که خدمات ارائه شده آن برای انجام عملیات مربوط به رفع تعهدات ارزی، می باشد. این سامانه امکاناتی را فراهم می‌کند که به صادرکنندگان امکان مدیریت و تسویه تعهدات ارزی خود را با استفاده از روش‌های مختلف فراهم می‌کند.