صادرات و واردات از مهم ترین عوامل اقتصادی کشورها محسوب می شوند به همین دلیل اهمیت بسیاری دارند. برگزاری کلاس‌های آموزشی ویژه برای آموزش قوانین و مفاد مرتبط با این فعالیت‌ها برای آگاهی صادرکنندگان و واردکنندگان از بیمه و حقوق بیمه صادراتی از جمله موارد مهمی است که بایستی مورد توجه قرار گیرد.

در بیمه صادراتی، شخص بیمه‌گذار می‌تواند یک فرد حقیقی یا حقوقی باشد که در زمینه تجارت و صادرات کالا فعالیت می‌کند و می‌خواهد کالای خود را از مبدا تا مقصد بیمه کند. 

اما در بعضی موارد، تاجران در صادرات و واردات، با مشکلاتی مانند از دست دادن کالا یا عدم اجازه ورود کالا به مقصد، روبرو می‌شوند، هرچند که تمامی مقررات قانونی را رعایت کرده باشند. به همین دلیل، یکی از کارهای ضروری که تاجران باید در زمان مشخصی انجام دهند، بیمه کردن کالا یا محصول است. البته تعیین هزینه و نوع بیمه مورد نیاز در صادرات، یکی از وظایف شرکت های صادراتی می باشد.

با توجه به اهمیت این نوع بیمه، در این مقاله به بررسی جامع بیمه صادراتی می‌پردازیم. در این مقاله، تعریف دقیقی از بیمه صادراتی ارائه شده است و همچنین مختصری درباره انواع بیمه صادراتی، میزان حق بیمه در این نوع بیمه تجاری و جزئیات مربوطه نیز آورده شده است.

بیمه صادراتی چیست؟

بیمه‌های صادراتی به صورت مختلف برای حمل و نقل کالا از یک کشور به کشور دیگر در نظر گرفته می‌شوند و شروط انعقاد و لغو آنها بستگی به شرایط قرارداد دارد. به طور کلی، بیمه صادراتی برای جبران خسارت‌های احتمالی که ممکن است به صادرکننده وارد شود، به وجود آمده است. با توجه به این نکته، بیمه صادراتی یک گزینه مهم برای صادرکنندگان کالا و تاجران از کشور مبدا است.

بیمه صادراتی به صورت های مختلف انجام می گیرد. دو نوع اصلی آن بیمه بار دریایی و بیمه بار هوایی هستند. بیمه صادراتی می‌تواند درهر دو نوع بیمه، با رعایت مقررات و شرایط آنها، تعریف و استفاده شود. بیمه‌نامه باید توسط نماینده شرکت بیمه یا خود شرکت بیمه صادر و امضا گردد. اگر بیمه‌نامه به بیش از یک نسخه اصلی صادر شده باشد، این مسئله باید به طور صریح در بیمه صادراتی ذکر شده و تمامی نسخه‌های صادر شده باید به بانک ارائه شوند.

انواع بیمه صادراتی

سالانه  تعداد بسیاری از کالاها از یک کشور به کشور دیگر صادر می‌شوند. هر یک از این کالاها ممکن است ارزش بالایی داشته باشند. به همین دلیل، بیمه‌نامه‌های صادراتی در انواع مختلف برای بیمه‌کردن کالاهای با ارزشی که به کشورهای دیگر ارسال می‌شوند، وجود دارند. پس می‌توان از انواع مختلف بیمه‌نامه‌ها برای حفاظت از ارزش بارهای ارسالی استفاده کرد.

بیمه خاص صادرات

بیمه‌نامه خاص صادرات به صادرکنندگانی تعلق دارد که قصد دارند کالا یا محموله‌ای خاص را به یک شخص حقوقی یا حقیقی خاص ارسال کنند. این بیمه‌نامه برای تحت پوشش قراردادن کالا از نظر سیاسی و تجاری، صادر می‌شود. قبل از صدور این بیمه‌نامه، خریدار خارجی از طریق بانک، مورد اعتبارسنجی بانکی قرار می‌گیرد.

کسانی که واجد شرایط اخذ بیمه نامه خاص صادرات هستند

شرکت‌ها و افرادی که به عنوان صادرکنندگان کالا و خدمات فعالیت می‌کنند، خودشان یا یکی از مدیران شرکت‌های صادراتی که دارای کارت بازرگانی هستند، می‌توانند از یمه‌نامه خاص صادرات استفاده نمایند. می توانید مقاله چگونه کارت بازرگانی بگیریم را مطالعه کنید.

مدت زمان لازم برای اعتبار سنجی خریدار یا بانک خارجی

برای اعتبارسنجی و تعیین سقف اعتبار برای شرکت خریدار یا بانک خارجی در کشور خریدار، زمان مورد نیاز معمولاً بین 7 تا 10 روز کاری است. اما در برخی کشورها مانند عراق، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، افغانستان و منطقه CIS (اعضای سابق شورای همکاری خلیج فارس)، این مدت زمان به 10 تا 15 روز کاری افزایش می‌یابد.

بیمه نامه کل گردش صادرات

در این نوع بیمه نامه، صادرات تجار دارای مجوز صادرات و واردات که در طی یک سال با خریداران مختلف انجام می‌شود، در برابر ریسک‌های احتمالی موجود در سیاست و تجارت، تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد. در صورتی که صادرکننده در معرض بروز هر یک از عوامل آسیب‌زا به کالای خود قرار گیرد و نتواند مطالبات خود از خریداران دریافت کند، صندوق بیمه‌نامه صادراتی، بر اساس نوع بیمه‌نامه، خسارات وارده به صادرکننده را جبران می‌کند.

واجدین شرایط برای اخذ بیمه‌نامه کل در گردش صادرات، شامل صادرکننده کالا و خدمات یا محموله می‌شوند که باید شخص حقیقی یا مدیر شرکت صادراتی باشند و در طول یک سال با خریداران کشورهای مختلف صادرات داشته باشند.

مدت زمان مورد نیاز برای صدور بیمه‌نامه کل، 5 روز کاری است. پس از دریافت گزارش اعتبارسنجی از وضعیت خریدار، طی 5 روز کاری بیمه‌نامه به صادرکننده ارائه می‌شود.

مدارک مورد نیاز

در مرحله اول صدور بیمه‌نامه کل در گردش صادرات، مدارک زیر لازم است:
 

• تصویر اساسنامه شرکت مربوطه در صورتی که متقاضی یک شرکت حقوقی است.
• تصویر کارت بازرگانی معتبر که نشان دهنده صلاحیت صادراتی متقاضی است.
• تصویر ثبت آگهی و آخرین تغییرات شرکت.

تهیه و ارائه گزارش از سوابق صادرات و فعالیت شرکت، که شامل تاریخچه، تجربه و توانمندی‌های صادراتی شرکت است.

این اطلاعات و مستندات در مرحله اول صدور بیمه‌نامه کل در گردش صادرات مورد نیاز هستند.

در مرحله تحت پوشش قرار گرفتن قرارداد صادرات یا اعتبار اسنادی (عملیاتی شدن بیمه‌نامه)، مدارک زیر لازم است:

• تصویر قرارداد فروش یا اعتبار اسنادی که نشان دهنده تعهدات و شرایط معامله بین صادرکننده و خریدار است.
•  برای تحت پوشش قرار گرفتن  قرارداد صادرات یا اعتبار اسنادی، صادرکننده باید مبلغ حق بیمه را پرداخت کند.

این اقدامات در مرحله تحت پوشش قرار گرفتن قرارداد صادرات یا اعتبار اسنادی و عملیاتی شدن بیمه‌نامه، جهت فعال شدن پوشش بیمه نامه صادرات لازم است.

در برخی کشورها، کارگزار بیمه ممکن است بیمه‌نامه را در مدت 4 الی 5 ساعت پس از دریافت فرم مشابه یا دستورالعمل‌های بیمه‌نامه به صادرکننده تحویل دهد. با این حال، در برخی کشورها، بیمه‌نامه به مدت 2 الی 3 روز پس از دریافت دستورالعمل‌ها، از طریق پست به صادرکننده ارسال می‌شود. همچنین، در بعضی از کشورها، ارسال نامه الکترونیکی ممکن است 4 روز یا بیشتر برای رسیدن به مخاطب طول بکشد.

پیشنهاد مطالعه: نقش بسته بندی در صادرات

ریسک های سیاسی و تجاری مشترک در بیمه نامه های کل گردش صادرات و خاص صادرات

ریسک‌های تجاری در صادرات ممکن است موارد زیر را شامل شود:

• امتناع خریدار از قبول کالای صادر شده و خدمات ارائه شده: در این صورت، خریدار ممکن است به دلایل مختلف، مانند عدم رضایت از کیفیت یا عدم تطابق با مشخصات قرارداد، از قبول کالا یا خدمت ارائه شده امتناع کند.
• عدم پرداخت بهای کالا یا خدمات در زمان سررسید از پیش تعیین شده: خریدار ممکن است به تعهدات مالی خود عمل نکرده و بهای کالا یا خدمات را در زمان مقرر پرداخت ننماید. این موضوع می‌تواند برای صادرکننده منجر به مشکلات مالی و نقدینگی شود.
• عدم پرداخت مالی خریدار به دلیل نداشتن گواهی تمکن مالی یا ورشکستگی: در برخی موارد، خریدار ممکن است نتواند به علت نداشتن تضمینات مالی مناسب یا در صورت ورشکستگی، مبلغ معوقه را به صادرکننده پرداخت کند.

این ریسک‌ها می‌توانند برای صادرکننده به تلفات مالی و عملکرد نامناسب منجر شوند. به همین دلیل، بیمه‌نامه کل گردش صادرات می‌تواند در برابر این ریسک‌ها محافظت کند و خسارت‌های وارده به صادرکننده را جبران نماید.

ریسک‌های سیاسی

از جمله ریسک‌های سیاسی در تجارت بین‌المللی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قطع روابط با کشورهای معامله‌کننده به دلایل سیاسی، که ممکن است باعث شود که صادرکننده نتواند مطالبات خود در سررسید تعیین شده را دریافت کند.
• اعمال سیاست‌های اقتصادی که منجر به مسدود شدن خواسته‌های صادرکننده شده و در نتیجه، امکان ورود کالاهای صادر شده برای تجارت محدود می‌شود.
•  سلب مالکیت یا مصادره اموال خریدار به طوری که صادرکننده قادر به دریافت مطالبات خود نشود و تلفات مالی برای او ایجاد شود.
• وجود عوامل خارجی که می‌توانند باعث عدم وصول مطالبات صادرکننده شوند، مانند تحریم‌های بین‌المللی یا تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات کشورهای مقصد.

پیشنهاد مطالعه: صادرات و واردات با رمز ارزها

میزان حق بیمه صادراتی

میزان حق بیمه در هر نوع آن، یکی از مسائلی است که هر بیمه‌گذار و بیمه‌گری باید به آن توجه ویژه‌ داشته باشد. در این بخش از مقاله، به توضیح میزان حق بیمه در صادرات در انواع مختلف آن و همچنین حق بیمه کل گردش صادرات پرداخته خواهد شد.

بعضی اوقات، صادرکنندگان مجبور می‌شوند در مناطق آزاد به انجام امور صادراتی بپردازند. به همین دلیل، برای ادامه فعالیت‌های خود، آنان باید مجوز فعالیت اقتصادی در مناطق آزاد را دریافت کنند تا از معافیت‌های مالیاتی، گمرکی و سایر مزایایی که مناطق آزاد ارائه می‌دهند، در تجارت خود استفاده نمایند.

حق بیمه نامه خاص صادرات

برای محاسبه حق بیمه صادراتی، باید به چند نکته توجه کرد. یکی از این نکات، کشور هدف معامله صادراتی است. اگر کشور مقصد در گروه ریسک بالاتری قرار داشته باشد، حق بیمه برای صادرات به آن کشور بیشتر خواهد بود. نکته دیگر، مدت زمان بازپرداخت بیمه صادراتی است که حداکثر می‌تواند 23 ماه باشد. در ادامه، مبلغ قرارداد صادراتی و نرخ ارز کشور مورد نظر نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. با استفاده از این اطلاعات، می‌توان میزان حق بیمه صادراتی را محاسبه کرد.

حق بیمه کل گردش صادرات

حق بیمه صادراتی، به مدت یک سال، کالاهای مختلفی که توسط صادرکنندگان به خریداران خارجی در کشورهای مورد نظر ارسال می‌شوند، را تا سقف اعتبار هر خریدار (که از پیش توسط صندوق تعیین شده است) در برابر ریسک‌های تجاری و سیاسی، تحت پوشش قرار می‌دهد.

میزان حق بیمه صادراتی قابل پرداخت بر اساس شرایط اقتصادی و سیاسی کشور خریدار، چگونگی اعتباردهی به خریدار خارجی، زمان پرداخت، تعداد افراد خریدار خارجی در قرارداد صادراتی و کشورهای مقصد صادارات محاسبه شده و از صادرکننده دریافت می‌شود. این حق بیمه در مدت زمان یک سال اعتبار دارد و برای تجارت صادراتی با خریداران خارجی متعدد در کشورهای هدف استفاده می‌شود.