کسر تخلیه یکی از موضوعات پیچیده و حیاتی در فرآیند ترخیص کالا از گمرک است که اهمیت آن از منظر تجارت و حقوق گمرکی غیرقابل انکار است. وقتی یک محموله بار به گمرک می‌رسد، کارشناسان و بازرسان گمرکی وظیفه دارند آن را از جنبه‌های مختلف از جمله وزن، مورد بررسی دقیق قرار دهند. وزن یکی از ملاک‌های کلیدی در ارزش‌گذاری کالاها است و تطابق آن با مقدار وزنی که در اظهارنامه و بارنامه ثبت شده است، ضروری می‌باشد. هرگونه اختلاف بین وزن اظهار شده و وزن فعلی بار هنگام خروج، تحت عنوان "کسر تخلیه" شناخته می‌شود.

کسر تخلیه یکی از رایج‌ترین تخلفات گمرکی است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اشتباهات انسانی، نادرستی در تجهیزات وزن‌کشی و یا حتی تقلبات عمدی رخ دهد. این تخلف می‌تواند تبعات مالی سنگینی برای صاحب کالا به همراه داشته باشد، زیرا موظف به پرداخت جریمه خواهد بود.

در این مقاله از زنجیره هوشمند صادرات به بررسی دقیق‌تر مفهوم کسر تخلیه، شرایط وقوع آن و راهکارهایی برای جلوگیری از بروز این تخلف خواهیم پرداخت تا با اطلاعات جامع‌تری بتوان از بروز مشکلات و هزینه‌های اضافی در این زمینه جلوگیری کرد.

کسر تخلیه چیست؟

کسر تخلیه یکی از مفاهیم کلیدی در فرآیند ترخیص کالا از گمرک است که تأثیر مستقیمی بر هزینه‌ها و زمان‌بندی تحویل کالا دارد. طبق ماده 110 قانون گمرک هنگام ترخیص کالا از گمرک، وزن محموله باید کاملاً با اظهارنامه، پکینگ لیست یا بارنامه مطابقت داشته باشد. در غیر این صورت اختلاف وزن به عنوان کسر تخلیه شناخته شده و صاحب کالا ملزم به پرداخت جریمه خواهد بود.

پیش از اظهار کردن کالا به گمرک، وزن یا تعداد کالا به دقت تعیین می‌شود. این اطلاعات در اسناد مربوطه از جمله بارنامه ثبت می‌شوند. پس از انجام تمامی تشریفات گمرکی و عملیات‌های مربوطه، کالا برای آخرین بار وزن‌کشی می‌شود. اگر وزن نهایی کالا با وزن اظهار شده مطابقت داشته باشد، کالا بدون مشکل ترخیص می‌شود اما در صورت وجود اختلاف وزن، صاحب کالا به دلیل کسر تخلیه مشمول جریمه نقدی خواهد شد.

این اختلاف وزن می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اشتباهات در وزن‌کشی، تغییرات طبیعی در وزن کالا (مانند تبخیر رطوبت) یا حتی تقلبات عمدی رخ دهد. بنابراین برای جلوگیری از بروز کسر تخلیه و تبعات مالی ناشی از آن دقت در تمام مراحل وزن‌کشی و ثبت اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است.

آیا کسر تخلیه تخلف است؟

کسر تخلیه یکی از تخلفات گمرکی محسوب می‌شود که می‌تواند پیامدهای مالی و قانونی قابل توجهی داشته باشد. این تخلف زمانی رخ می‌دهد که وزن محموله‌ای که از گمرک ترخیص می‌شود، با وزنی که در اظهارنامه، پکینگ لیست یا بارنامه ثبت شده تطابق نداشته باشد. از منظر گمرک تشخیص این تفاوت وظیفه اصلی است و در صورت وجود اختلاف، صاحب بار موظف به پرداخت جریمه می‌شود. این جریمه شامل خرید دلار آزاد به میزان ارز نیمایی است که به‌صورت اضافه اخذ شده و تحویل آن به بانک مرکزی است. این فرآیند سود چندانی برای صاحب کالا ندارد و هزینه‌های اضافی را به او تحمیل می‌کند.

از منظر بانک، شرایط متفاوت است. هنگام واردات و صادرات، تجار از اعتبار اسنادی LC استفاده می‌کنند که تعهد بانک به خریدار و فروشنده کالا را تضمین می‌کند. بانک تا زمان انجام تعهدات و دریافت تاییدیه حمل محموله، مالک موقت کالای وارداتی یا صادراتی محسوب می‌شود. پس از ایجاد سامانه جامع تجارت و اتصال بانک‌ها به سیستم‌های ثبت سفارش کالا، بانک موظف به بررسی اطلاعات ثبت شده، تامین ارز و ارائه کد رهگیری برای ترخیص کالا است. در صورت وقوع کسر تخلیه، بانک به عنوان نماینده دولت موظف است این مسئله را به طور مستقیم گزارش دهد و برای بررسی دقیق تر نحوه تأمین ارز و میزان کالای وارد شده در مقابل ارز، تحقیقات لازم را انجام دهد.

بنابراین کسر تخلیه نه تنها یک تخلف گمرکی محسوب می‌شود بلکه می‌تواند موجب ایجاد مسائل و تعهدات مالی پیچیده‌ای برای صاحب کالا و بانک‌های درگیر در فرآیند واردات و صادرات شود. این موضوع نیازمند دقت و کنترل دقیق در تمام مراحل ثبت و ترخیص کالا است تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری شود.

عوامل ایجاد کسر تخلیه چیست؟

کسر تخلیه یکی از مشکلات رایج در فرآیند ترخیص کالا از گمرک است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این مسئله به دلایل گوناگونی از جمله خطاهای انسانی، عوامل فنی و تفاوت‌های قانونی میان کشورهای مبدا و مقصد رخ می‌دهد.

یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز کسر تخلیه، اطلاعات اشتباهی است که در اظهارنامه ثبت می‌شود. در بسیاری از موارد صاحب بار ادعا می‌کند که تمام مراحل قانونی را به درستی طی کرده و این اشتباه ناشی از خطای سهوی در ثبت اطلاعات بوده است. در چنین مواردی مکاتبه با بانک و گمرک و بررسی دقیق اطلاعات می‌تواند به حل مشکل کمک کند.

علاوه بر خطای انسانی که شامل ثبت اطلاعات غلط و تقلبی می‌شود، عوامل فنی نیز نقش مهمی در ایجاد کسر تخلیه دارند. خراب شدن باسکول (وسیله اندازه‌گیری وزن بار)، بسته‌بندی نادرست کالا و نواقص موجود در تجهیزات حمل‌ونقل می‌تواند به تفاوت وزن منجر شود. این مسائل فنی می‌توانند نتایج اندازه‌گیری را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز اختلاف در وزن ثبت شده و وزن واقعی شوند.

علاوه بر این تفاوت در قوانین گمرکی و تعرفه‌های کشورهای مبدا و مقصد نیز می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در فرآیند واردات و صادرات شود. تفاوت در نحوه اجرای مقررات گمرکی و میزان تعرفه‌ها می‌تواند اختلافات وزنی و سایر مشکلات را ایجاد کند که نهایتاً به کسر تخلیه منجر می‌شود.

برای جلوگیری از بروز کسر تخلیه، دقت در ثبت اطلاعات، استفاده از تجهیزات دقیق و سالم، بسته‌بندی مناسب کالاها و آگاهی کامل از قوانین گمرکی و تعرفه‌های کشورهای مبدا و مقصد ضروری است. با رعایت این نکات می‌توان از بسیاری از مشکلات مرتبط با کسر تخلیه جلوگیری کرد و فرآیند ترخیص کالا را به صورت صحیح و قانونی انجام داد.

چه کالاهایی شامل کسر تخلیه نمی‌شوند؟

در فرآیند ترخیص کالا از گمرک برخی از محموله‌ها ممکن است شامل کسر تخلیه نشوند، به ویژه اگر تفاوت وزنی آن‌ها در محدوده‌ای قابل قبول باشد. بر اساس مقررات اگر باری که قصد خروج از گمرک را دارد، کمتر از سه درصد تفاوت وزنی با مقداری داشته باشد که در سامانه جامع تجارت و بانک ثبت شده است، این مقدار کم به عنوان تلورانس درنظر گرفته می‌شود. در این موارد، بانک بدون هیچ مشکلی کار ترخیص را پیش می‌برد.

این تلورانس سه درصدی به معنای آن است که برای محموله‌هایی که تفاوت وزنی آن‌ها در این محدوده قرار می‌گیرد، کسر تخلیه اعمال نمی‌شود و نیازی به پرداخت جریمه نیست. با این حال باید توجه داشت که این فرآیند در عمل ممکن است کمی زمان‌بر باشد و نیاز به اثبات دقیق تفاوت وزن و دلایل آن دارد.

کالاهایی که شامل این تلورانس می‌شوند، معمولاً کالاهایی هستند که به دلایل طبیعی یا فنی ممکن است تغییرات جزئی در وزن آن‌ها رخ دهد. به عنوان مثال:

مواد فله‌ای و خشکبار: این نوع کالاها ممکن است به دلیل تغییرات رطوبتی وزن‌شان تغییر کند.

محصولات کشاورزی و خوراکی: تغییرات وزنی ناشی از تبخیر یا جذب رطوبت می‌تواند در این کالاها معمول باشد.

مواد شیمیایی و معدنی: تغییرات در شرایط نگهداری و حمل‌ونقل ممکن است به تفاوت جزئی در وزن منجر شود.

برای سایر کالاها که تغییرات وزنی آن‌ها بیش از سه درصد است، فرآیند اثبات و مستندسازی دقیق‌تر نیاز است تا دلایل تفاوت وزن مشخص و تأیید شود. این موارد نیاز به مکاتبه با بانک و گمرک و ارائه مدارک مستند دارند تا فرآیند ترخیص بدون مشکل پیش برود.

در نتیجه اگر وزن محموله در محدوده تلورانس سه درصدی قرار گیرد، کالا مشمول کسر تخلیه نمی‌شود و ترخیص آن بدون پرداخت جریمه انجام می‌گیرد اما باید دقت داشت که فرآیند اثبات این تفاوت وزنی ممکن است زمان‌بر و نیازمند مستندسازی دقیق باشد.

مدت زمان رفع تعهد به بانک

بانک پس از اختصاص ارز به تجار برای خرید کالا حداکثر تا سه ماه فرصت می‌دهد تا تجار کلیه بدهی‌ها و تعهدات خود را پرداخت و رفع کنند. در صورتی که تجار این تعهدات را در این مدت زمانی پرداخت نکنند، بانک می‌تواند پرونده را به تعزیرات حکومتی ارجاع داده و در سیستم بانکی، سابقه منفی برای آن‌ها ایجاد شود.

بنابراین تجار باید به اهمیت رعایت مواعد پرداخت به بانک توجه ویژه داشته و اطمینان حاصل کنند که تعهدات خود را در زمان مقرر به موقع واریز کنند. این اقدام می‌تواند از ایجاد مشکلاتی مانند منفی شدن سابقه در سیستم بانکی و تعرض به تعزیرات حکومتی جلوگیری کند.

چگونه از بروز کسر تخلیه جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از بروز کسر تخلیه و حفظ صحت و عدالت در فرآیند واردات و صادرات، برخی اقدامات می‌توانند مؤثر باشند. ابتدا انتخاب یک فروشنده معتبر و قابل اعتماد از اقدامات اساسی است. همچنین تأکید بر ترخیص کاری حرفه‌ای و مجرب از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این امر می‌تواند در جلوگیری از اشتباهات و کسر تخلیه کمک کند. به علاوه بیمه‌گذاری بار قبل از حمل و نقل آن نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند محافظت از کالا در برابر خسارت‌ها و زیان‌های مالی ناشی از کسر تخلیه فراهم کند. تهیه کلیه مجوزها و مدارک مورد نیاز نیز از دیگر اقداماتی است که باید به آن توجه شود.

همچنین از اطمینان حاصل کردن از صحت و کامل بودن پکینگ لیست کالاها نیز می‌تواند در جلوگیری از بروز کسر تخلیه مؤثر باشد. در صورت بروز کسر تخلیه، شکایت از فروشنده، شرکت بازرگانی، گمرک یا بانک و استفاده از بیمه و ضمانت‌های کالا نیز اقداماتی هستند که می‌تواند به جبران زیان‌های خسارت‌دهنده کمک کند. اجرای این اقدامات به صورت کامل و دقیق می‌تواند از بروز کسر تخلیه جلوگیری کرد.

کلام آخر

در این مقاله به بررسی مفهوم کسر تخلیه در گمرک و اهمیت بسیار آن در فرآیند ترخیص کالا پرداخته شد. از اهمیت و حساسیت این مفهوم در ترتیب و تعیین ارزش گمرکی کالاها آگاه شدیم؛ زیرا وزن کالا یکی از معیارهای اساسی در این فرآیند محسوب می‌شود که در آغاز و پایان مسیر حمل و ترخیص بار اندازه‌گیری و مورد بررسی قرار می‌گیرد و باید با یکدیگر هماهنگ بوده و مطابقت داشته باشند.