گواهی بازرسی کالا، که با نام "گواهی سوریانس" یا "بازرسی کالا" نیز شناخته می‌شود، یک سند است که توسط یکی از شرکت‌های بازرسی بین‌المللی صادر می‌شود. این گواهی معمولاً برای واردات کالاهایی مانند محصولات گوشتی، کالاهای فاسدشدنی و تجهیزات صنعتی لازم است.

این گواهی تایید می‌کند که کالاها در شرایط مناسب قرار دارند و دارای مشخصات و ویژگی‌های مورد نیاز هستند. همچنین این گواهی تأیید می‌کند که حجم اعلام شده کالاها در هنگام خروج از بندر درست است. این گواهی یا تاییدیه را معمولاً گزارش یا گواهی بازرسی می‌نامند. 

در تجارت بین‌المللی وقتی طرفین معامله از کشورهای مختلف هستند و همچنین در اکثر معاملات کالا از کشور سومی بارگیری و حمل می‌شود، خریدار قبل از دریافت کالا نمی‌تواند از تطابق مشخصات کمی و کیفی و سایر خصوصیات کالا با قرارداد فروش اطمینان حاصل کند.

بنابراین در این مواقع معمولاً بازرسی قبل از حمل (Pre-Shipment Inspection) یا به اختصار PSI در تجارت بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. خریدار تنها از طریق این گواهی می‌تواند اطمینان حاصل کند که کالایی که به متصدی حمل و نقل یا شرکت کننده تحویل داده می‌شود، از لحاظ کمی و کیفی و سایر مشخصات با قرارداد فروش مطابقت دارد.

در این مقاله از زنجیره هوشمند صادرات به بررسی گواهینامه بازرسی کالا در صادرات و واردات می پردازیم. چرا که برای شروع صادرات، به آشنایی با این مفاهیم نیاز داریم.

انواع گواهی بازرسی کالا

گواهی بازرسی پیش از حمل (Pre-shipment Inspection Certificate)، معمولاً با نام PSI شناخته می‌شود. این سند به خریدار امکان می‌دهد تا مطمئن شود که محموله کالاهایی که به شرکت حمل و نقل تحویل داده شده است، از نظر حجم، تعداد، کیفیت و مشخصات، با آنچه که در قرارداد فروش تعهد شده است، مطابقت دارد. بازرسی پیش از حمل معمولاً از بسته‌های آماده شده برای ارسال صورت می‌گیرد اما می‌تواند از زمان بسته‌بندی آغاز شده و در طول تمام فرآیند بسته‌بندی، بارگیری و حمل به مقصد ادامه پیدا کند.

این بازرسی با هدف تایید مطابقت کالا با سفارش خرید، الزامات قراردادی و استانداردهای مربوطه انجام می شود و شامل یک یا تعدادی از موارد زیر است:

• بازرسی کمی و یا کیفی کالا: بررسی تعداد و حجم کالاها، ویژگی‌های فیزیکی و کیفیت آنها.
• بازرسی وضعیت بسته‌بندی و نشانه‌گذاری محموله: بررسی صحت و سلامت بسته‌بندی کالاها و تطابق آن با استانداردها و ضوابط مربوطه.
• بازرسی کانتینر و سایر وسایل حمل و نقل: بررسی وضعیت کانتینرها و سایر وسایل استفاده شده برای حمل کالاها و اطمینان از سلامت آنها.
• نظارت بر بارگیری یا تخلیه کالا: نظارت بر فرآیند بارگیری یا تخلیه کالا از وسیله حمل و نقل و تأیید صحت آن.
• نمونه‌گیری: برداشت از نمونه‌های کالاها برای آزمایش‌های آزمایشگاهی و ارزیابی کیفیت.
• آنالیز آزمایشگاهی یا آزمون‌های مربوطه: انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی یا آزمون‌های مورد نیاز برای اطمینان از کیفیت و مطابقت کالا با استانداردها و مشخصات فنی.

با استفاده از این گواهی بازرسی پیش از حمل، خریدار قبل از حمل کالا می‌تواند از صحت و مطابقت کالاها با قرارداد فروش اطمینان حاصل کند.

چگونگی صدور گواهی ترخیص یا گواهی بازرسی PSI

برای صدور گواهی ترخیص یا گواهی بازرسی PSI، معمولا مراحل زیر طی می شود:

• بررسی مدارک خرید: ابتدا مدارک خرید کالاها را بررسی می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که این مدارک دقیق و کامل هستند و مطابقت دارند.
• بررسی مدارک کنترل کیفی و بازرسی کالا: مدارک مربوط به کنترل کیفیت و بازرسی کالاها را بررسی می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که کالاها با استانداردها و سفارش مشتری مطابقت دارند.
• بازرسی ظاهری (چشمی) از کالا و اجزای آن: بازرسی ظاهری کالا و اجزای آن انجام می‌شود که شامل بررسی رنگ، شکل، طراحی و سایر ویژگی‌های ظاهری کالا می‌شود.
• بازرسی کمی: تعداد کالاها بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که میزان تحویل داده شده با سفارش مشتری مطابقت دارد.
• بررسی پکینگ لیست: بررسی پکینگ لیست کالاها انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تمامی کالاها در لیست حضور دارند و کامل است.
• بازرسی بسته‌بندی کالای صادراتی: بسته‌بندی کالاها بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که بسته‌بندی صادراتی مطابق با مقررات و استانداردهای مربوطه است.
• بازرسی حین بارگیری: زمانی که کالاها در حال بارگیری بر روی وسیله حمل و نقل هستند، بازرسی حین بارگیری انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فرآیند بارگیری به درستی صورت می‌گیرد و کالاها در شرایط مناسب حمل شده و نگهداری می‌شوند.
• صدور گواهی ترخیص یا گواهی بازرسی: پس از انجام تمامی مراحل بررسی و بازرسی، گواهی ترخیص یا گواهی بازرسی PSI صادر می‌شود. این گواهی تأیید می‌کند که کالاها با مشخصات و الزامات مورد نظر مطابقت دارند و آماده حمل و صادرات هستند.

گواهی بازرسی کالا در مبدا

گواهی بازرسی کالا در مبدا یا Certificate of Origin Inspection (COI) یک نوع گواهی است که توسط شرکت‌های بازرسی قبل از حمل (PSI) صادر می‌شود. این گواهی جهت بررسی و تأیید مطابقت کالا با استانداردها و الزامات مورد نظر در مبدا استفاده می‌شود.

در این نوع بازرسی، قبل از حمل کالا، یکی از شرکت‌های بازرسی مورد تأیید سازمان استاندارد، کالا را بررسی می‌کند. انتخاب شرکت بازرسی با تأیید سازمان استاندارد مربوطه صورت می‌گیرد. دامنه فعالیت شرکت بازرسی در این مورد بسیار مهم است. پس از انجام بازدید و بررسی کالا توسط شرکت بازرسی، در صورت مطابقت کالا با استانداردها و الزامات مورد نظر، گواهی COI صادر می‌شود. این گواهی توسط شرکت بازرسی ارائه می گردد.

مؤسساتی که به عنوان شرکت‌های بازرسی قبل از حمل (PSI) شناخته می‌شوند، مانند SGS، BIVAC، ITS و غیره، در تجارت بین‌المللی فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها برای کالاهایی که در تجارت بین‌المللی معامله می‌شوند، به لحاظ کمیت (مقدار)، کیفیت و گاهاً ارزش، گواهی COI صادر می‌کنند. این گواهی‌ها به منظور تأیید مطابقت کالا با الزامات و استانداردهای تعیین شده استفاده می‌شوند.

اهمیت بازرسی کالا در تجارت بین‌المللی

بازرسی کالا در تجارت بین‌المللی اهمیت بسیاری دارد. مهم‌ترین دلیل اهمیت بازرسی کالا، تضمین کیفیت و مطابقت کالا با استانداردها و الزامات موردنیاز در کشورهای مقصد است. در زمینه واردات و صادرات، تجار و عوامل دیگر در بخش بازرگانی همواره نیاز دارند که اطمینان حاصل کنند واردات یا صادرات آنها کیفیت مطلوبی داشته باشد. همچنین مسئولین کشورهای مقصد نیز به دنبال اطمینان از کیفیت و اعتبار کالاهایی هستند که وارد یا صادر می‌شوند.

بازرسی کالا به عنوان یکی از مراحل اصلی در فرآیند واردات و صادرات تلقی می‌شود و جدایی‌ناپذیر از آن است. این فرآیند برای بررسی کمیت (مقدار)، کیفیت، انطباق با استانداردها و مقررات فنی، و نیز ارزش کالا انجام می‌شود. بازرسی کالا نقش مهمی در ایجاد اعتماد و اطمینان در بازارهای بین‌المللی دارد و به تجار و سایر افراد در بخش بازرگانی کمک می‌کند تا از کیفیت و صحت معاملات خود اطمینان حاصل کنند.

برای تسهیل و استانداردسازی بازرسی کالا در سطح جهانی، کمیته جهانی استاندارد (ایزو) دستورالعمل‌هایی در زمینه بازرسی کالا تدوین کرده است. این استانداردها به عنوان مرجع و منبع در بحث بازرسی کالا در کشورهای مختلف جهان استفاده می‌شوند. این تدابیر استانداردسازی باعث افزایش شفافیت و اعتماد در فرآیند بازرسی کالا در تجارت بین‌المللی شده است.